پیامبر (ص) می‌فرماید:

«بَیْنَ الرَّجُلِ وَ بَیْنَ الْکُفْرِ تَرْکُ الصَّلاةِ»[1]

«تفاوت میان مرد با کفر، ترک نماز است.»

همچنین، می‌فرماید: 

(اَلْعَهْدُ الَّذی بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ الصَّلاةُ فَمَنْ تَرَکَها فَقَدْ کَفَرَ)[2]

«عهد و پیمانی که‌ ما را از کافران جدا می‌سازد نماز است، هر کس نماز را ترک کند، کافر شده‌ است.»

نظر عدّه‌ای از علما و دانشمندان بر این است که‌ چنین شخصی اگر علاوه‌ بر ترک نماز، آن‌را و واجبات اسلام را استهزا و تمسخر نکند، و از سوی دیگر نسبت به‌ تقصیرات خود، معترف و پشیمان، و هر آن مشتاق و آرزومند توبه‌ باشد، در زمره‌ی مسلمانان و تحت لوای اسلام به‌شمار می‌آید.

افراد تارک‌الصّلاة به‌ دو گونه‌ و دو نوع تقسیم می‌شوند:

1. اگر نماز نخواندن به‌ خاطر انکار وجوب آن یا سبک و خوار شمردن آن، یا به‌ مسخره‌ گرفتن حرمت ترک آن باشد، چنین کسی به‌ اجماع مسلمانان، کافر و مرتّد است.

زیرا، واجب بودن نماز و مقام و منزلت آن ضروری دین است، و هر کس منکر وجوب آن باشد یا آن‌را خوار و سبک بشمارد، خدا و پیامبر (ص) را تکذیب نموده‌ و در قلب او حتّی به‌ اندازه‌ی دانه‌ خردلی ایمان وجود ندارد، و مانند کافرانی است که‌ خداوند متعال آنان را اینگونه‌ توصیف می‌نمایند:

«وَإِذَا نَادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاَةِ اتَّخَذُوهَا هُزُواً وَلَعِباً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ یَعْقِلُونَ»[3]

«‏ آنان هنگامی‌که (اذان می‌گویید و مردمان را) به نماز می‌خوانید، نماز را به باد استهزاء می‌گیرند و بازیچه‌اش قرار می‌دهند (و بدان می‌خندند و تمسخرش می‌کنند).

این کارشان بدان خاطر است که ایشان کسانِ نفهم و بی‌شعوری هستند (و ضلالت را از هدایت باز نمی‌شناسند و هدف و حکمت نماز را درک نمی‌کنند). ‏»

بدین ترتیب، از منزلت و جایگاه‌ کسانی آگاه‌ می‌شویم که‌ نماز و عبادت را از مظاهر عقب‌ماندگی و ارتجاع می‌دانند، و برپادارندگان نماز را مسخره‌ می‌کنند.

1. نماز نخواندن از روی تنبلی و سرگرمی به‌ دنیا و به‌خاطر پیروی از هواهای نفسانی و وسوسه‌های شیطانی باشد که‌ در این مورد دانشمندان اختلاف نظر دارند که‌ آیا این فرد کافر است یا فاسق؟ اگر فاسق باشد آیا کشتن او واجب است، یا به‌ عنوان تعزیر، زدن و زندانی کردن او کافی است.

قرآن، نماز نخواندن را از خصوصیات کفّار دانسته‌ آنجا که‌ می‌فرماید:

«‏وَإذَا قِیلَ لَهُمُ ارْکَعُواْ لاَ یَرْکَعُونَ»[4] «‏(چنان از باده غرور سرمست هستند که) وقتی بدانان گفته می‌شود: (در برابر اوامر و نواهی الهی) خضوع کنید و کرنش ببرید خضوع نمی‌کنند و کرنش نمی‌برند! ‏»

و در روز قیامت آنان را اینگونه توصیف می‌کند:

« یَوْمَ یُکْشَفُ عَن سَاقٍ وَیُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ فَلاَ یَسْتَطِیعُونَ، خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ وَقَدْ کَانُواْ یُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَهُمْ سَالِمُونَ»[5]

« ‏روزی، هول و هراس به اوج خود می‌رسد، و کار سخت دشوار می‌شود. بدین هنگام از کافران و مشرکان خواسته می‌شود که سجده کنند و کرنش ببرند، امّا ایشان نمی‌توانند چنین کنند. این در حالی است که چشمانشان (از خوف و وحشت و شرمندگی و شرمساری) به زیر افتاده است، و خواری و پستی وجود ایشان را فرا گرفته است. پیش از این نیز (در دنیا) بدان گاه که سالم و تندرست بودند به سجده بردن و کرنش کردن خوانده می‌شدند (و ایشان با وجود توانایی، سجده و کرنش نمی‌کردند). ‏»

از نظر قرآن زمانی انسان از مصونیت جان خویش برخوردار خواهد بود، و تحت لوای اخوّت اسلامی درخواهد آمد، که از شرک توبه کند و نماز را برپای دارد و زکات را بپردازد. خداوند درباره‌ی مشرکان و کافران حربی می‌فرماید:

«فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ فَخَلُّواْ سَبِیلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ»[6]

« اگر توبه کردند و (از کفر برگشتند و به اسلام گرویدند و برای نشان دادن آن) نماز خواندند و زکات دادند،  (دیگر از زمره شمایند و ایشان را رها سازید و) راه را بر آنان باز گذارید. بیگمان خداوند دارای مغفرت فراوان (برای توبه‌کنندگان از گناهان،) و رحمت گسترده (برای همه بندگان) است. » ‏

و بعد از آن می‌فرماید:

«‏ فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَآتَوُاْ الزَّکَاةَ فَإِخْوَانُکُمْ فِی الدِّینِ وَنُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ‏»[7]

«‏ اگر آنان (از کفر) توبه کردند و (احکام اسلام را مراعات داشتند، و از جمله) نماز را خواندند و زکات دادند (دست از آنان بدارید، چرا که) در این صورت برادران دینی شما هستند (و سزاوار همان چیزهائی بوده که شما سزاوارید، و همان چیزهائی که بر شما واجب است، بر آنان هم واجب است). ما آیات خود را برای اهل دانش و معرفت بیان می‌کنیم و شرح می‌دهیم. ‏»

قرآن تصویری از سیمای آخرت را برای ما ترسیم می‌کند که کافران و سمگران در دوزخ‌اند، و مؤمنان اصحاب‌الیمین از آنان می‌پرسند:

        «مَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَ ؟ قَالُواْ لَمْ نَکُ مِنَ ٱلْمُصَلِّینَ، وَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ ٱلْمِسْکِینَ، وَکُنَّا نَخُوضُ مَعَ ٱلُخَآئِضِینَ، وَکُنَّا نُکَذِّبُ بِیَوْمِ ٱلدِّینِ»[8]

«چه چیزی شما را در آتش دوزخ درآورد؟ گویند: از نمازگزاران نبودیم و بینوایان را غذا نمی‌دادیم، با هرزه‌درایان هرزه‌درایی می‌کردیم و روز جزا را دروغ می‌شمردیم.»