ریحانه

فروش خانه خود جهت لوله کشی آب:

روزی حضرت حجة السلام آقای محسن قرائتی فرمودند: در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از روحانیون فداکار حوزه علمیه

قم برای تبلیغ و ارشاد به یکی از روستاهای کشور رفتند، در آنجا آب آشامیدنی مناسب نبود واهالی در زحمت بودند و بودجه ای برای

تأمین لوله کشی نداشتند.

آن مبلغ ایثارگر، در مراجعت به قم منزل مسکونی خویش را می فروشد و با پولش لوله کشی آن محل را تأمین می کند و خود در یک

خانه اجاره ای سکنی می کند،و تا وقتی که این روحانی از این جهان رخت بربست و به رحمت ایزدی پیوست، مستأجر بود.

پس از وی فرزندان یتیمش نیز همین وضع را داشتند، هنگامی که این داستان را در برنامه تلویزیون مطرح کردم، شخصی خیراندیش در

تماس تلفنی با من گفت: حاضرم قیمت یک منزل مناسب را به فرزندان ایشان تقدیم کنم. و او آن مبلغ را آورد و من تحویل آنها دادم.

                                                                                                                                 مردان علم در میدان عمل،ج2، ص101

رسول اکرم صلی الله علیه واله وسلم فرمودند:

مَن طَلَبَ العِلمَ تَکَفَّلَ اللهُ بِرِزقِهِ.

هرکس علم و دانش بجوید خداوند روزی او را ضمانت می کند.

                                                                                                                         مواعظ العددیه،ص25

۱ - تلاوت قرآن :

قال رسول الله (ص): افضل العباده قراءه القرآن. برترین عبادات قرائت صحیح قرآن است. بعد از فراگیرى قرآن نوبت به قرائت آن

مى رسد زیرا فراگیرى مقدمه اى است براى عمل نیكوى قرائت و نیز تلاوت قرآن در همه حال. البته محدود كردن قرائت قرآن به مجالس

ختم و استخاره و یا ترك تلاوت به جهت سبك شمردن آن عملى است كه مورد غضب خداوندواقع مى شود چنانكه حضرت رسول (ص)

فرمودند: «علیك بتلاوه القرآن على كل حال.»

۲ - استماع قرآن:

قال الله تعالى، «وَإِذَا قُرِىءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» هرگاه كه قرآن خوانده مى شود به آن از دل و جان

گوش فرا دهید و سكوتى همراه با تدبر پیشه كنید باشد كه مورد رحمت قرآن قرار بگیرید. استماع قرآن در كنار قرائت آن ارزش

والائى دارد. و این براى كسانى كه از نعمت علم به آن برخوردارند لازم است. البته دیگران نیزمى توانند با گوش دادن به تلاوت قرآن در

ثواب تلاوت آن شریك شوند. از آنجا كه استماع در لغت به معنى گوش فرا دادن با دقت و تدبر است قارى و یا مستمع هر كدام موفق به

تدبر در آن شوند، به هدف آن یعنى همان درك حقیقت نزدیكترمى شوند. پیامبر اكرم (ص) فرمودند: قارى القرآن و المستمع له فى

الاجر سواء.

هرگاه كه قرآن خوانده مى شود به آن از دل و جان گوش فرا دهید و سكوتى همراه با تدبر پیشه كنید باشد كه مورد

رحمت قرآن قرار بگیرید.

۳ - تدبر در قرآن:

از دیگر وظایف ما در برابر قرآن تدبر در معناى آن است و خداوند نیزفلسفه نزول قرآن را بر همین محور بیان فرموده است «كتاب انزلناها

مباركا لیدبروا آیاته و لیتذكروا اولوالالباب.» قرآن كتاب مباركى است كه ما آن را نازل كردیم تا همه در آیاتش اندیشه كنند

ودانایان ازآن پندگیرند. . . . تدبر در قرآن از امور لازم و ضرورى است وچون در راستاى درك معناى قرآن است زمنیه را براى عمل به آن

فراهم مى سازد. و باید دانست كه روح والاى قرآن بدون تدبر در آیات بدست نمى آید چنانكه حضرت على (ع) فرمودند: «الا لاخیر فى

قراته لیس فیها تدبر.» قرائت بدون تدبر لقلقه اى بیش نیست. اگرچه ثواب و بهره خاص خودش را در بر دارد اما كامل نیست و به

هدف منتهى نمى شود. چرا كه تلاوت، مقدمه درك قرآن است و درك آن نیز بدون اندیشیدن حاصل نمى شود. مسئله تدبرنكردن حكایت

كسانى است كه خداوند درباره آنها مى فرماید: «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا .» آیا(منافقان)درآیات قرآن اندیشه

نمى كنندیا بر دلهایشان خودمهر(جهل ونفاق)زده اند.

4- عمل به قرآن:

اصل برجسته و هدف غایى نزول قرآن و تعلم و قرائت وهمچنین تدبر در آن همه و همه براى عمل است چنانكه خداوند مى فرماید: وَهَـذَا

كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ . این كتاب را مبارك نازل نمودیم پس، از آن تبعیت نمائید. . . و لذا كسانى كه

به قرآن عمل نمى كنند و تنها به قرائت آن اكتفاء مى كنند، در واقع به شان و مقام والایش بى احترامى كرده اند. . امام صادق (ع) درباره

نتیجه كارچنین افرادى مى فرماید: «رب تالى القرآن و القرآن یلعنه.» چه بسا تلاوت كننده قرآن كه قرآن لعنتش مى كند. . .

وقتى از حضرت سئوال شد آنان كیانند فرمود كسانى كه قرآن را مى خوانند اما به آن عمل نمى كنند به تعبیر امام صادق (ع) قرائت قرآن

بدون عمل به آن به مثابه تمسخر نسبت به آیات آن است چنانكه مى فرماید: «من قراء القرآن من هذه الامه ثم دخل النار فهو

ممن كان یتخذ بآیات الله هزوا.» كسى كه قرآن رابخواندولى به آن عمل نكندبه آتش دوزخ دچارخواهد شد چرا كه گوئى در

دنیا به تمسخرقرآن مشغول بوده است.

۵ - كشف حقیقت قرآن:

لزوم سخن گفتن از حقیقت قرآن به هدف آرمانى نزول آن برمیگردد چرا كه قرائت و تلاوت قرآن بدون درك معنى و مفهوم و حقیقت آن بى

فایده است و عملا زمینه را براى عمل به آن فراهم نمى سازد. به همین خاطر آنان كه اهل قرآن هستند باید در راستاى كشف حقیقت

آن و نیز تفهیم آن به دیگران بكوشند و حقیقت آن را از براى مردم منكشف سازند، البته باید دانست كه علم راسخ قرآن و تاویل و تفسیر

آن در نزد اهل بیت (ع) است. بنابراین نمى توان بدون بهره گیرى از چشمه هاى جوشان كلام و علوم آسمانى آنها به حقیقت قرآن

دست یافت. چنانچه امام باقر (ع) فرمود: ان ما اوتینا تفسیر القرآن و احكامه. از جمله علومى كه به ما داده شده همانا علم تفسیر

قرآن و احكام آن است. امام صادق (ع) نیز فرمودند: «نحن الراسخون فى العلم و نحن نعلم تاویله.» ما بحق راسخان در علم

تفسیر قرآنیم و ما تاویل آیات آن را بخوبى مى دانیم.

كسى كه قرآن رابخواندولى به آن عمل نكندبه آتش دوزخ دچارخواهد شد چرا كه گوئى در دنیا به تمسخرقرآن مشغول بوده است.

۶ - حفظ كردن آیات قرآن:

حفظ كردن قرآن در دو مفهوم بكارمى رود: یكى محافظت از حریم قرآن و دیگرى حفظ آیات آن. مراد مانیز در این مطلب نوع دوم آن است.

قال رسول الله (ص): لایعذب الله قلبا وعى القرآن. خداوند قلبى را كه قرآن را در خود جاى داده عذاب نمى كند. حفظ كردن قرآن

و آیات نورانى آن فكر و ذهن و چشم دل بشر را روشن مى سازد و ذكر و یاد الهى را در دلها دوام مى بخشد و نیز به انسان توفیق رشد

و آشنائى با حقایق و معارف آسمانى آن عطا مى كند چرا كه آیات قرآن با آن روح وسیعش در ذهن افراد جارى مى شود و به فرموده امام

صادق (ع) توفیق عمل به آن رانیز براى افراد بیشتر فراهم مى سازد. «الحاقط بالقرآن و العامل به مع السفره الكرام البرره.» در این روایت

حفظ قرآن با عمل نمودن به قرین هم بیان شده اند. یعنى حافظ قرآن وعمل كننده به آن با سفیران طریق كرامت الهى همراه خواهد بود.

علاوه بر این خود حفظ كردن قرآن داراى ارزش و اجر شایسته اى است چنانكه امام صادق (ع) فرمودند: اى الذى یعالج القرآن و

یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران كسى كه قرآن را با مشقت و تحمل سختى حفظ مى كند، دو اجر در پیش دارد

یكى اجر نفس كار است و دیگرى اجر توفیق عمل….

حافظان حقیقى قرآن همان عاملان به آنند كه پیامبر اكرم (ص) آنها را برترین گروه امت خویش بیان فرموده است: «اشراف امتى

حمله القرآن.» و این گروه وارسته اگر حفظ كردنشان با درك مفاهیم و روح والاى قرآن و نیز عمل به آن همراه باشند اهل بهشت خواهند

بود چنانكه پیامبر اكرم (ص) فرمودند: «حمله القرآن عرفاء اهل الجنه. حاملان قرآن عرفاء اهل بهشت خواهند بود.»

تولی به معنای دوست داشتن و تبری به معنای بیزای جستن و تنفر است. که این دو از فروع دینی اسلام به شمار می روند. و هر

مسلمانی باید با اهل حق دوستی کند و از اهل باطل بیزاری بجوید. که اوج این دوستی ها در اهل بیت (علیهم السلام) است و اوج

بیزاری جستن، از سران شرک و کفر می باشد.

درباره تولی می توان به این آیات استناد کرد:

«لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى[شوری/23] من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى ‏كنم جز دوست‏داشتن

نزدیكانم [اهل بیتم‏].»

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ[حجرات/11] مؤمنان برادر یكدیگرند.»

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقینَ[توبه/119] اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، و با صادقان

باشید!»

«وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ[توبه/71] مردان و زنان باایمان، ولىّ (و یار و یاور) یكدیگرند.»

و درباره تبری آیات فراوانی وجود دارد که به چند نمونه آن اشاره می کنیم:

«لا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكافِرینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنینَ وَ مَنْ یَفْعَلْ ذلِكَ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فی‏ شَیْ‏ءٍ …[آل عمران/28] افراد باایمان نباید به جاى

مؤمنان، كافران را دوست و سرپرست خود انتخاب كنند و هر كس چنین كند، هیچ رابطه ‏اى با خدا ندارد.»

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا الْیَهُودَ وَ النَّصارى‏ أَوْلِیاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ[مائده/51] اى كسانى كه ایمان آورده

‏اید! یهود و نصارى را ولّى (و دوست و تكیه‏گاه خود،) انتخاب نكنید! آنها اولیاى یكدیگرند و كسانى كه از شما با آنان دوستى كنند، از آنها

هستند.»

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا آباءَكُمْ وَ إِخْوانَكُمْ أَوْلِیاءَ إِنِ اسْتَحَبُّوا الْكُفْرَ عَلَى الْإیمانِ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ[توبه/23] اى

كسانى كه ایمان آورده‏ اید! هر گاه پدران و برادران شما، كفر را بر ایمان ترجیح دهند، آنها را ولىّ (و یار و یاور و تكیه‏ گاه) خود قرار ندهید!

و كسانى از شما كه آنان را ولىّ خود قرار دهند، ستمگرند!»

«لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ كانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشیرَتَهُمْ[مجادله/22] هیچ

قومى را كه ایمان به خدا و روز رستاخیز دارند نمى ‏یابى كه با دشمنان خدا و رسولش دوستى كنند، هر چند پدران یا فرزندان یا برادران

یا خویشاوندانشان باشند.»

«قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فی‏ إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ إِذْ قالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَّا بُرَآؤُا مِنْكُمْ وَ مِمَّا تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ كَفَرْنا بِكُمْ وَ بَدا بَیْنَنا وَ بَیْنَكُمُ

الْعَداوَةُ وَ الْبَغْضاءُ أَبَداً[ممتحنه/4] براى شما سرمشق خوبى در زندگى ابراهیم و كسانى كه با او بودند وجود داشت، در آن هنگامى كه

به قوم (مشرك) خود گفتند: «ما از شما و آنچه غیر از خدا مى ‏پرستید بیزاریم ما نسبت به شما كافریم و میان ما و شما عداوت و

دشمنى همیشگى آشكار شده است»

درباره چیستی و چرایی این دو نیز باید گفت که: از نظر منطقی این دو باید وجود داشته باشند. انسانی که نسبت به مساله ای عشق

می ورزد با هم سنخان خود در محبوب دوستی می کند و از سویی باید با عوامل آسیب رسان به عشق و علاقه خود، دشمنی کند. از

همین روست که عشق و محبت انسان، برای او مرز و خط قرمز می آفریند.

اگر باید با اولیاى الهی دوستى كرد، با دشمنان خدا هم باید دشمنى كرد. و اگر «دشمنى» با دشمنان خدا نباشد، به تدریج رفته رفته،

همان دشمنی ها عادی و طبیعی جلوه می کند و شخص خود در صف دشمنان اولیاء الهی در می آید. در واقع تبری جستن به مانند

سیستم دفاعی بدن است که مانع رشد میکروب ها می شود. علاوه بر اینکه می تواند معیار و محکی جدی برای مدعیان باشد که در

ادعای دوستی و عشق خود، چقدر جدی و صادق هستند.

دقت در احادیث نیز می تواند اهمیت بسیار والای تولی و تبری را نشان دهد که در اینجا به چند مورد اشاره می کنیم:

پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله روزى پرسشى را در بین اصحابش مطرح كرد و آن این بود: در میان دستگیره ‏هاى ایمان كدامیك از همه

محكمتر است؟ گفتند: خدا و پیغمبرش بهتر مى‏دانند، آنگاه یكى از ایشان گفت: نماز، و دیگرى گفت: زكات، شخصى گفت: روزه، و یكى

دیگر از ایشان گفت: حج و عمره، و دیگرى گفت: جهاد، آنگاه پیغمبر خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: همه اینها كه نام بردید، كارهاى با

فضیلتى است، ولى پاسخ سؤال من نیست، (بلكه) قوى ‏ترین دستگیره ایمان، دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خداست،

و دوست داشتن اولیاء خدا، و بیزارى جستن از دشمنان خدا، مى ‏باشد.[1]

همچنین امام رضا (ع) می فرمایند: کمال دین ولایت ما و برائت از دشمنان ماست.[2]

اما نکته ای که باید به آن توجه کنیم این است که تبری جستن از دشمنان الهی، به این معنا نیست که با تمام مخالفان فکر و اندیشه

خود بجنگیم. خدای متعال در قرآن صریحا این مساله را بیان کرده است:

«لا یَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِیارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ * إِنَّما

یَنْهاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوكُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِیارِكُمْ وَ ظاهَرُوا عَلى‏ إِخْراجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ

[ممتحنه/8-9] خدا شما را از نیكى كردن و رعایت عدالت نسبت به كسانى كه در راه دین با شما پیكار نكردند و از خانه و دیارتان بیرون

نراندند نهى نمى ‏كند چرا كه خداوند عدالت‏ پیشگان را دوست دارد. تنها شما را از دوستى و رابطه با كسانى نهى مى ‏كند كه در امر

دین با شما پیكار كردند و شما را از خانه هایتان بیرون راندند یا به بیرون‏ راندن شما كمك كردند و هر كس با آنان رابطه دوستى داشته

باشد ظالم و ستمگر است!»