ریحانه

ازدواج رحمت است

قال النبی صلی الله علیه و آله و سلم:
یفتح ابواب السماء بالرحمة فی اربع مواضع: عند نزول المطر، و عند نظر الولد فی وجه الوالدین، و عند فتح باب الکعبة، و عند النکاح.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:
درهای رحمت آسمانی در چهار وقت گشوده می‏شود:
1- موقع بارش باران.
2- زمانی که فرزند به چهره پدر و مادرش می‏نگرد.
3- هنگام گشوده شدن در کعبه.
4- هنگام برپایی مراسم عقد و عروسی.

بحار الانوار، ج 103، ص 221

تشریفات اضافی در میهمانی‌ها ممنوع!

مهمان‌نوازی یکی از خصیصه‌های ما ایرانی‌هاست؛ اما باید توجه داشت که این مهمان‌نوازی منجر به ریخت و پاش‌های بیهوده و تجملات و اصراف نشود؛ معنای مهمان‌نوازی تنوع فراوان غذاها و سفره‌های پذیرایی نیست، بلکه خوش گذشتن بیشتر به مهمانان و خلق ساعات به یادماندنی برای آنهاست؛ پس خورش‌های گوناگون، انواع و اقسام خوراک‌ها و سفره‌های رنگارنگ را از مهمانی‌های خود حذف کنید.

*با کمی خلاقیت از لوازم کهنه نو بیافرینید

گاهی یک کمد، تخت، میز تلویزیون قدیمی در نگاه اول وسیله‌ای کهنه و به دردنخور به چشم می‌آید؛ شما با کمی خلاقیت و هنر می‌توانید آن را به ‌وسیله‌ای زیبا و آنتیک تبدیل کنید؛ در این زمینه ضمن مشاوره با دست‌اندرکاران هنرهایی نظیر پتینه، معرق و منبت می‌توانید با هزینه‌ای کم جلوه‌ای زیبا به خانه خود بدهید.

*برنامه غذایی داشته باشید

با کمک مشاور تغذیه یک برنامه غذایی برای وعده‌های خود در نظر بگیرید که هم ارزش غذایی بالایی داشته باشد و هم از صرف هزینه‌های اضافی و عادات غذایی غلط جلوگیری کند؛ بسیاری از ما عادت کرده‌ایم حتماً در وعده‌های غذایی خود از برنج استفاده کنیم و حتی برای شام که باید غذای سبکی صرف شود، برنج می‌خوریم.

در صورتی‌ که می‌توان غذاهای نانی و سبک‌تری را برای این وعده انتخاب کرد؛ دیگر عادت غلط غذایی، استفاده زیاد از گوشت است که به اشتباه فکر می‌کنیم باید تا می‌توانیم گوشت بخوریم؛ اما بدن به مواد غذایی دیگری هم نیاز دارد و مصرف گیاهان نیز رکن اصلی سلامت بدن است.

شما می‌توانید با پیروی از یک رژیم و برنامه غذایی صحیح، به مقدار نیاز خرید کرده و غذایی خوشمزه و مفید تهیه کنید؛ به این ترتیب از دور ریختن مواد غذایی نیز جلوگیری می‌شود؛ البته فراموش نکنید که باید 5 گروه غذایی را که کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند، حتماً در روز دریافت کنید.

*از طلای کثیف غافل نشوید!

این روزها که سخت مشغول خانه‌تکانی هستید، از فرصت استفاده کرده، سری به انباری خانه خود بزنید و فکری به حال وسایل و لوازمی که سال به سال به کارتان نمی‌آید و فقط جایی را اشغال کرده‌اند، بکنید؛ آنهایی را که زباله محسوب می‌شوند (منتها زباله‌ای تحت عنوان طلای کثیف؛ یعنی وسایل قابل بازیافت)، به شهرداری فروخته و آنهایی را که تقریباً سالم‌اند اما مورد استفاده نیستند، به نزدیک‌ترین سمساری و مغازه‌های وسایل دست دوم بفروشید؛ به این ترتیب هم از جاگیری آنها خلاص و هم نقدینگی‌ای را جهت تأمین بخشی هزینه‌ها به دست خواهید آورد.

*برای سفر برنامه داشته باشید

مسافرت و گشت و گذار برای زندگی مفید و حتی ضروری است؛ شاید بعضی افراد به خاطر صرفه‌جویی در هزینه‌ها چنین برنامه‌هایی را کم کرده یا به کل عطایش را به لقایش ببخشند؛ اما با کمی فکر و برنامه‌ریزی می‌توان سفری خوب با هزینه‌ای کم داشت؛ چگونه؟ بهتر این است قبل از تصمیم‌گیری برای سفر، برنامه‌ای برای نقاطی که در نظر دارید بروید؛ نوشته و مسیرها را به درستی تعیین کنید.

همراه داشتن نقشه نیز کمک بزرگی به پیدا کردن مسیر می‌کند؛ برای وعده‌های غذایی سفر خود برنامه‌ریزی کرده و به جای استفاه از رستوران‌های کنار جاده که از سلامت‌شان هم اطمینان ندارید، غذای راه به همراه داشته باشید.

برای اسکان نیز می‌توانید از مراکز گردشگری و اقامتی استفاده کنید؛ حتی می‌توانید از اینترنت برای تهیه بلیط، مکان اقامتی و اطلاعاتی در مورد مقصد مورد نظر بهره ببرید.

*توجه به چگونگی مصرف انرژی در منزل

سعی کنید از وسایل برقی‌ استفاده کنید که برچسب انرژی دارند و مسئله مهم دیگر، عدم استفاده از وسایل برقی در زمان اوج مصرف است؛ ترجیحاً شب از اتو کشیدن یا روشن کردن ماشین لباسشویی اجتناب کنید؛ در تابستان برای کولرها سایبان بگذارید و در زمستان منافذ باز را ببندید تا گرما و انرژی از خانه خارج نشود؛ می‌توانید برای پنجره‌ها از شیشه‌های دوجداره استفاده کنید.

*به دفترچه‌های خرید لوازم و توصیه سازنده توجه کنید

بسیاری از ما به دلیل عدم آگاهی از نحوه نگهداری وسایل، عمر آنها را کم می‌کنیم و آن وسیله به سرعت خراب شده و از بین می‌رود؛ بنابراین هنگام خرید، توصیه‌ها و اطلاعات لازم را از فروشنده بخواهید و همچنین دفترچه راهنمای کالا را حتماً دریافت و به دقت مطالعه کنید؛ به خاطر داشته باشید که باید برای هر وسیله برقی گرانقیمت یک محافظ قرار داد تا نوسانات برق به آن آسیب نزند.

*قناعت را به فرزندان خود بیاموزید

فکر نکنید که برآورده کردن تمامی خواسته‌های کودکان به معنای محبت به آنهاست؛ این کار ممکن است در آینده آنها را با مشکل مواجه کند؛ به‌طوری که در سختی‌ها تحمل‌شان کم خواهد شد؛ آموزش پس‌انداز کردن و تهیه یک قلک و تشویق آنها در این خصوص و در نظر گرفتن پاداش برای تقویت انگیزه قناعت و صرفه‌جویی، کمک به خود و فرزندان عزیزتان است.

*مشاور حقوقی داشته باشید

زندگی صنعتی امروز و درگیری خانواده‌ها با چک و پول، نیاز به داشتن یک مشاور حقوقی دارد که در مواقع لزوم برای برخی امور با او مشورت کنید؛ متأسفانه مردم کشور ما از مزایای داشتن مشاور حقوقی آگاه نیستند؛ در حالی که یک مشاور حقوقی خوب هنگام رویارویی با مشکلات کمک بزرگی برای شما محسوب می‌شود.

*جشنواره صرفه جویی در منزل

یک هنر بیاموزید؛ داشتن یک هنر بخش بزرگی از نیازهای شما را برطرف می‌کند؛ مثل آرایشگری، خیاطی، دکوراسیون و هنرهایی که می‌توانند درآمدزا نیز باشند؛ وقتی شما هنری را بیاموزید، می‌توانید نیاز خود و دیگر اعضای خانواده‌تان را در آن خصوص برطرف کنید، یا از طریق آموزش آن به دیگران یا کار کردن درآمدزایی کنید.

*کیفی خرید کنید

یک ضرب‌المثل انگلیسی می‌گوید: من آنقدر پولدار نشده‌ام که جنس ارزان بخرم! توجه به کیفیت جنسی که می‌خرید، بسیار مهم است؛ گاهی ما قیمت را مدنظر قرار می‌دهیم و به دلیل ارزان بودن، دست به انتخابی غلط می‌زنیم؛ در نتیجه پس از مدت کوتاهی جنس خریداری شده از بین رفته و ما دوباره مجبور به خرید جنسی دیگر می‌شویم.

هنگامی که به سراغ جنس ارزان می‌روید، در نگاه اول به نظر صرفه جویی می‌آید، اما در حقیقت جنس نامرغوبی خریده‌اید که نیاز به خرید مجدد دارد؛ پس خرید لوازم گرانقیمت هزینه‌ها را در درازمدت کاهش می‌دهد.

خانواده و سلامت روان

خانواده اولين وکوچکترين واحد اجتماعي است که از پدر ومادر و فرزندان تشکيل مي شود. شخصيت فرزندان درهمين نهاد شکل مي گيرد وشالوده هويت آنان در آن پايه ريزي مي شود و بسياري از اصول فردي و اجتماعي را در اين آموزشگاه مي آموزند از اعمال، کردار و گفتار پدر و مادر خود سرمشق مي گيرند.
در کنار ساير جنبه هاي مربوط به رشد فرد، ارتقاء سلامت رواني و عاطفي يکي از مولفه هاي مهمي است که در کانون خانواده بايد مورد توجه قرار گيرد و پدر و مادر به عنوان افراد در تامين آن وظيفه دارند شرايطي را مهيا سازند تا ضمن بهره گيري از تعاليم اسلام به رشد سلامت رواني فرزندان، خانواده و جامعه کمک نمايند.
تحقيقات انجام شده درباره کودکان قبل از ورود به دبستان نشان مي دهد که شخصيت آنان اکثرا متاثر از شرايط خانواده اي است که در آن زندگي مي کنند و همين شرايط است که چهار چوب انفعالات و عواطف آينده آنها را مي سازد.
بررسي دقيق تري در همين زمينه ثابت کرده است که فرزندان خانواده هاي نابسامان يا از هم پاشيده که با پدران و مادراني عصبي و زود رنج زندگي مي کنند، به علت کمبودهاي عاطفي يا محروميت از تربيت صحيح ، اغلب افرادي پرخاشگر، ياغي، منفي باف و حتي بزهکار از آب درمي آيند.
بدون شک توانايي براي ايجاد روابط مثبت در تعيين سلامت رواني حايز اهميت است و اين توانايي در نخستين گام با کمک پدر و مادر ايجاد و تقويت مي شود. بالبي (1) (1969) مدعي است که شکل گيري دلبستگي اوليه خصوصا با پدر و مادر در ايجاد روابط بعدي و سلامت رواني داراي نقشي قاطع است. واليانت (2) (1977) در يک مطالعه طولي مشهود نشان داد افرادي که در اوان کودکي با پدر و مادر خود رابطه غير صميمي داشتند در زندگي بعدي، ناخرسندي ها و کاستي هايي را از خود نشان داده اند. آنها در بزرگسالي قادر به ايفاي نقش خود نبودند ، بي اعتماد و وابسته بودند، دوستي نداشتند و نيمي از آنها به مشکلات در زمينه سلامت روان مبتلا بودند.
بسياري از محققان (کاسل (3) 1976، گانستر(4) و ويکتور(5) (1988) استدلال کرده اند ، افرادي که عضو شبکه اجتماعي گسترده اي هستند، کمتر تحت تاثيرات منفي رويدادهاي فشار زاي زندگي قرار مي گيرند و احتمالا کمتر دچار مشکلات سلامتي ناشي از فشار رواني مي شوند. همچنين کاملا معلوم شده است که بطور طبيعي وجود سيستم هاي حمايتي نظير خانواده و گروه هاي شغلي موجب تسهيل مقابله با مشکلات مي شوند و چنين فرض شده است که حمايت اجتماعي بعنوان يک سپر و يا حايلي ميان فشارهاي زندگي و به خطر افتادن سلامتي عمل مي کند، برخي از مطالعات مشخص کرده اند، افرادي ک تنها زندگي مي کنند و با افراد ديگر نمي جوشند نسبت به تعدادي از بيماري هاي مزمن ناشي از فشارهاي رواني آسيب پذيرتر هستند. لينچ (6) (1977) مدعي است انزواي اجتماعي موجب مرگ زود رس مي شود.
طبق تعريف لوينسون (7) و همکارانش (1962) سلامتي روان عبارت است از اينکه فرد چه احساسي نسبت به خود، دنياي اطراف، محل زندگي، اطرافيان با توجه به مسووليتي که در مقابل ديگران دارد، و چگونگي سازش وي و شناخت موقعيت مکاني و زماني خويشتن است.
در فرهنگ روانشناسي آرتور (8) (1985) واژه سلامت رواني براي افرادي به کار مي رود که عملکردشان در سطح بالايي از سازگارهاي هيجاني و رفتاري است و نه در مورد افرادي که صرفا بيماري رواني ندارند.
از نظر کاپلان و سادوک (1989) سلامت رواني آن حالت بهزيستي است که افراد قادر مي باشند به راحتي در جامعه خود عمل کنند و پيشرفت ها و خصوصيات شخصي برايشان رضايت بخش باشد.

بطور کلي سلامت روان:

قدرت آرام زيستن و با خود و ديگران در آرامش بودن است، آگاهي از درون و احساسات خويشتن است، قدرت تصميم گيري در بحران ها و مقابله با فشارهاي زندگي است.
شخصي که از سلامت رواني بالايي برخوردار است از کار و زندگي خود احساس رضايت دارد و از وقت خود استفاده مفيد مي نمايد، با ديگران از در تفاهم وارد مي شود و براي احساسات و عواطف مردم ارزش قايل بوده و آنها را محترم مي شمارد. چنين فردي مي تواند محبت کند، ديگران را دوست بدارد خود را با ديگران وفق بدهد و با اجماع سازگار شود.
نهايتا اينکه سلامت روان هيچگاه با فهرست و خصوصيات ثابت و ويژگي هاي معيني تعريف نشده است ولي با ذکر تعاريف فوق مي توان چشم انداز کلي آن را ترسيم نمود، هر چند هدف ما در اين مقاله بيان عوامل موثر بر سلامت روان و علي الخصوص پدر ومادر و شرايط زندگي کودکان است.
همانطور که قبلا بيان شد، شالوده شخصيت فرد بويژه از حيث سلامت عمومي در نهاد خانواده پايه ريزي مي شود و با توجه به اينکه پدر و مادر و شرايط زندگي مهمترين پارامتر هاي تاثير گذار در اين روند محور بحث قرار مي گيرند و نقش آنها را نبايد از نظر دور داشت، در همين راستا پدر و مادر مي توانند با بهره گيري از تعاليم اسلام و روشهاي علمي نيازهاي عاطفي و جسماني کودکان را مرتفع نموده و آنها را براي سازگاري با جامعه آماده نمايند. و با تامين سلامت رواني و عاطفي آنها خانواده اي سالم و نهايتا جامعه اي سالم را پايه ريزي کنند.

برخي از نيازهايي که کودکان براي رسيدن به سلامت روان دارند مي توانيم بشرح زير مطرح نماييم:

1- تامين نيازهاي اوليه فيزيولوژيکي مانند تغذيه مناسب، پوشاک، محيط آرام و با نشاط.
2- نياز به محبت: عشق ورزيدن به کودکان از صميم قلب در حد و اندازه متعارف و نه محبت بدون قيد و شرط.
3- نياز به اعتماد به نفس: بالابردن اعتماد به نفس کودکان يکي از مهم ترين مولفه هايي است که در تامين سلامت رواني آنان نقش بسزايي دارد و اين امر از طريق تحسين، تشويق و راهنمايي مي تواند حاصل شود.
4- بيان اهداف معقول براي کودکان با توجه به سن و آرزوهاي آنها.
5- صداقت در امور نيز مي تواند باعث افزايش اعتماد و در نتيجه تعامل متقابل بين کودک و پدر و مادر شود.
6- مشارکت در فعاليت هاي آنان از جمله بازي ها و ساير فعاليت هاي آنان به عنوان يک همبازي و يک دوست و يک شريک و نيز وقت گذاشتن براي کودکان و مشارکت در فعاليت هاي آنان مي تواند سهم زيادي در ارتقا سلامت عمومي آنان داشته باشد.
7- فراهم نمودن محيطي امن و مطمئن براي زندگي و تحصيل فرزندان يکي ديگر از نيازهاي اساسي آنان و يکي از مهم ترين وظايف پدر و مادر به شمار مي رود.
با توجه به اينکه پدر و مادر و اطرافيان کودک اولين افرادي هستند که متوجه مشکلات وي مي شوند، با آگاهي داشتن از نحوه برخورد با مشکل مي توانند نسبت به رفع آن مساعدت نمايند.
همه مواردي که تا اينجا مطرح شد در حالتي صدق مي کند که کانون خانواده پا برجا بوده و هر کدام از اعضاي آن وظايف و کارکردهاي متعارف خود را به نحو احسن انجام دهند و اگر والدين نتوانند در محيط خانواده نقش مديريتي و هدايت گر خود را ايفا کنند و يا شرايط محيطي جامعه به گونه اي باشد که براي رشد و ارتقاء سلامت جسمي و رواني _ عاطفي فرد مساعد نبوده و کمکي به آن ننمايد قطعا بازخوردهاي آن برخلاف انتظار خواهد بود.
پديده هاي ناخوشايندي که مي توانند وضعيت نامتعادلي را براي افراد جامعه رقم بزنند شامل حوادث طبيعي وغير طبيعي هستند و يکي از اين موارد جنگ است که در جامعه تاثيرات زيادي برجا مي گذارد و علاوه بر خسارت مادي و فيزيکي که ايجاد مي کند، بخاطر حاکم شدن فضاي رعب و وحشت و همچنين در موارد زيادي دوري پدر و مادر و مخصوصا پدر از محيط زندگي شده و يا در شهرهاي درگير اين پديده در اثر ويران شدن محل کار و زندگي افراد آنچنان بر سلامت عمومي مردم و علي الخصوص کودکان تاثير منفي بگذارد که تا سال ها عواقب آن مشهود بوده و بعضا به هيچ عنوان قابل جبران نمي باشد.
مطالعه وضعيت زندگي مردم در کشورهايي نظير افغانستان که چند دهه درگير جنگ بوده اند، نشان مي دهد که مردم عملا به يک بحران رواني - عاطفي مبتلا شده اند که آثار آن در سيماي شهروندان و رفتارهاي روزمرده آنان قابل مشاهده است.
يکي از رفتارهايي که کودکان جنگ به آن مبادرت مي ورزند: تکرار خشونت است و عمق فاجعه زماني آشکار تر مي شود که آمارها مي گويند از ابتداي قرن بيستم تا کنون 250 جنگ در جهان انجام شده و اين جنگ ها سلامت فردي و اجتماعي را به خطر مي اندازد.
از سال 2003 ميلادي که ايالات متحده امريکا به عراق حمله کرد بيش از 3 ميليون نفر بي خانمان شده اند که نيمي از آنان کودک بوده اند و پس از جنگ نيز با افزايش ناامني، پديده هاي ديگر همچون دزدي کودکان به منظور باج گيري از خانواده آنها بسيار رايج شده و بر اساس پژوهشي که در سال گذشته يونيسف روي6000 کودک عراقي 3 تا 10 ساله انجام داده است نيمي از اين کودکان فشارهاي رواني بسياري را تحمل کرده و از جمله اينکه شاهد کشته شدن پدر و مادر خود بوده اند و اين صحنه مدام در ذهنشان مرور مي شود. تحقيق ديگري روي بزرگسالان عراقي در شهر موصل که در جنگ شرکت داشته و يا در معرض جنگ بوده اند انجام شده که نتايج آن حاکي از آن است که 75 درصد اين افراد دچار بيماري استرس پس از حادثه شده و براثر آن دچار علايم اضطراب و احساس نامني گرديده اند. بدون ترديد جنگ علاوه بر عوارض کوتاه مدت که سلامت جسماني افراد را به خطر مي اندازد، عوارض رواني و اجتماعي زيادي در دراز مدت با خود به همراه دارد و اين تاثير روي کودکان به عنوان قربانيان خاموش جنگ ها، بيش از بزرگسالان است.
شواهد و داده هاي فراوان حاصل از پژوهش هولمز(9) و راهه(10)(1967) حکايت از آن دارد که رويدادهاي معيني از زندگي مانند وضعيت سلامت جسماني، روابط خانوادگي، شرايط اقتصادي، شرايط زندگي و… در صورتيکه دچار تغيير شوند فرد را در برابر بيماري هاي ناشي از فشار رواني آسب پذيرتر مي سازند.
کودکاني که در معرض اعمال خشونت آميز به ويژه جنگ بوده اند، خشونت را به ساير همنوعان خود نيز انتقال مي دهند. از سوي ديگر احساس همدلي در کودکاني که درمعرض جنگ بوده اند هرگز شکل نمي گيرد و دچار بي احساسي مي شوند. کودکاني که با خشم بزرگ مي شوند هميشه به دنبال انتقام جويي هستند و مطالعات نشان داده است که کودکان مناطق جنگ زده بيشتر از اسباب بازي هايي استفاده مي کنند که بيشتر آنها سلاح هاي جنگي هستند و بازيهاي آنان نيز تکرار صحنه هايي که شاهد آن بوده اند. بر اساس آمارهاي اعلام شده در 10 سال گذشته حدود 2 ميليون کودک دراثر جنگ ها جان باخته اند و اين علاوه بر اثرات زيادي است که در ابعاد مختلف سلامت جسماني و رواني کودکان داشته است.

پانوشت ها :

1- بالبي Bowlby
2- واليانت Valiant
3- کاسل Cassel
4- گانسر Ganster
5- ويکتور Victor
6- لينچ Iynch
7- لوينسون Levinson
8- آرتور Arthour
9- هولم Holmes
10- راهه Rahe

منابع:
روانشناسي کودک، دکترهادي بهرامي- انتشارات دانشگاه ابوريجان (1358)
فشارهاي رواني، اضراب راه هاي مقابله با آن، تاليف: تروورجي، پاول، سيمون جي، انرايت، ترجمه عباس بخشي پور رودسري وحسن صبوري مقدم
Anxiety and stress management . Trevor j, Powell & Simon j, Enright
منبع: مجله بهداشت روان 34

رسول خدا(ص) از حضرت جبرئيل(ع) سوال نمود كه آيا فرشتگان خنده و گريه دارند؟ جبرئيل فرمود: بله. (يكي از آنجاهايي كه فرشتگان مي خندند) زماني است كه زن بي حجابي و بدحجابي مي ميرد, و بستگان او را در قبر مي گذارند و روي آن زن را با خشت و خاك مي پوشانند تا بدنش ديده نشود. فرشتگان مي خندند و مي گويند: تا وقتي كه جوان بود و با ديدنش هر كسي را تحريك مي كرد و به گناه مي انداخت(پدر و برادر و شوهرش و…از خود غيرت نشان ندادند) و او را نپوشاندند, ولي اكنون كه مرده و همه از ديدنش نفرت دارند او را مي پوشانند.

مـنـاجــات

خدایا !
خداياچگونه تورابخوانم درحالي که من، من هستم

(بااين همه گناه ومعصيت)

وچگونه ازرحمت تونااميدشوم درحالي که تو، توهستي

(باآن همه لطف ورحمت)

خدايا توآنچناني که من مي خواهم

مرانيزچنان کن که تومي خواهي