پرخورى:

 

قرآن كريم مى‏فرمايد: «… كلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين‏» ; (1) «بخوريد و بياشاميد، ولى زياده روى نكنيد كه او

اسرافكاران را دوست نمى‏دارد .»

اين آيه گر چه بسيار ساده به نظر مى‏رسد، ولى امروزه ثابت‏شده كه يكى از مهم‏ترين دستورهاى بهداشتى همين آيه است; زيرا

تحقيقات دانشمندان به اين نتيجه رسيده كه سرچشمه بسيارى از بيمارى‏ها، غذاهاى اضافى است كه به صورت جذب نشده در بدن

انسان باقى مى‏ماند . اين مواد اضافى، هم بار سنگينى است‏براى قلب و دستگاه‏هاى ديگر بدن و هم منبع آماده‏اى است‏براى انواع

عفونت‏ها و بيمارى‏ها . از اين رو، براى درمان بسيارى از بيمارى‏ها، نخستين گام، سوزانيدن مواد مزاحم و در حقيقت، زباله‏هاى بدن و

پاك سازى جسم است .

عامل اصلى تشكيل اين مواد مزاحم، اسراف و زياده روى در تغذيه و به اصطلاح «پرخورى‏» است، و راه جلوگيرى از آن، جز رعايت اعتدال

در غذا نيست; به ويژه در زمان ما كه بيمارى‏هاى گوناگونى مانند قند، چربى خون، تصلب شرائين، نارسايى‏هاى كبد و انواع سكته،

فراوان شده، افراط در تغذيه، با توجه به عدم تحرك جسمانى كافى، يكى از عوامل اصلى محسوب مى‏شود . (2)

مرحوم طبرسى در مجمع البيان (ذيل آيه) نقل مى‏كند: «هارون الرشيد، طبيبى مسيحى داشت كه مهارت او در طب معروف بود . روزى

اين طبيب به يكى از دانشمندان اسلامى گفت: من در كتاب آسمانى شما چيزى از طب نمى‏يابم، در حالى كه دانش مفيد بر دو گونه

است: علم اديان و علم ابدان . او در پاسخش چنين گفت: خداوند همه دستورات طبى را در نصف آيه از كتاب خويش آورده است: «كلوا

و اشربوا و لا تسرفوا»، و پيامبر ما نيز طب را در اين دستور خويش خلاصه كرده است: «المعدة بيت الادواء و الحمية راس كل دواء و اعط

كل بدن ما عودته‏» ; «معده خانه همه بيمارى‏هاست و امساك سرآمد همه داروهاست و آن چه بدن را عادت داده‏اى (از عادت صحيح و

مناسب)، آن را از او دريغ مدار» . طبيب مسيحى هنگامى كه اين سخن را شنيد، گفت: «ما ترك كتابكم و لا نبيكم لجالينوس طبا» ;

«قرآن شما و پيامبرتان براى جالينوس (پزشك معروف) طبى را باقى نگذاشته‏اند .» (3)

آثار پرخورى در آيينه روايات:

1- زيان بار و بيمارى زاست; (4)

2- دهان را بدبو مى‏كند; (5)

3- بار زندگى بر دوش سنگين مى‏شود; (6)

4- موجب سنگدلى و تحريك كننده شهوت است; (7)

5- قلب را مى‏ميراند; (8)

6- خواب آلودگى مى‏آورد و آن بازدارنده از عبادت است; (9)

7- انسان را از حكمت محروم مى‏سازد; (10)

8- به ملكوت آسمان‏ها و زمين راه نمى‏يابد (و به حقايق نمى‏رسد) ; (11)

9- نزد خدا مبغوض و منفور است; (12)

10- تيزهوشى را از بين مى‏برد; (13)

11- خواب‏ها را پريشان مى‏كند; (14)

12- چشم (دل) از ديدن خير و صلاح كور مى‏شود; (15)

13- نور معرفت را كم سو مى‏كند; (16)

14- نورانيت را از بين مى‏برد; (17)

15- شكم بارگى مى‏آورد و آن بزرگ‏ترين عيب است . (18)

امام صادق ( عليه‏السلام) درباره سخنانى كه ميان حضرت يحيى ( عليه‏السلام) و ابليس (لعنة‏الله عليه) رد و بدل شد، فرمود: «ابليس

بر يحيى بن زكريا ( عليه‏السلام) ظاهر شد، در حالى كه آويزهايى از هر چيز بر او بود . يحيى به ابليس گفت: اين آويزها چيست؟

شيطان گفت: اين‏ها شهوات و اميالى است كه فرزند آدم گرفتار آن‏ها شده است . يحيى گفت: آيا چيزى از آن‏ها براى من نيز هست؟

شيطان گفت: هرگاه از خوراك سير شوى، تو را از نماز و ياد خدا باز داريم . يحيى گفت: با خدا عهد مى‏كنم كه هرگز معده خود را از غذا

پر نكنم . ابليس گفت: به خدا عهد مى‏كنم كه هرگز مسلمانى را اندرز ندهم .» (19)

19 - نان را زير ظرف نگذارد (20)

20 - نان را با چاقو قطعه قطعه نكند (21)

21 - اگر نان بر سفره بود، منتظر غذاى ديگرى نماند (22)

22 - غذاى ريخته شده را جمع كند (23)

در روايات، براى اين كار آثارى گفته شده كه عبارتند از:

- شفاء;

- فرزندان را زياد مى‏كند;

- فقر را زايل مى‏نمايد;

- غفران الهى را در پى دارد;

- براى درد خاصره (تهيگاه) مفيد است . (24)

23 - پس از صرف غذا، كار شايسته‏اى انجام دهد

در قرآن كريم آمده است: «يا ايها الرسل كلوا من الطيبات و اعملوا صالحا» ; (25) «اى پيامبران! از غذاهاى پاكيزه بخوريد، و عمل صالح

انجام دهيد كه من به آن چه انجام مى‏دهيد، آگاهم .»

علامه طباطبايى در تفسير آيه فوق مى‏فرمايد: «سياق آيات، شهادت مى‏دهند به اين كه جمله «كلوا من الطيبات‏» در مقام منت نهادن

بر انبياست; در نتيجه جمله بعدى هم كه مى‏فرمايد: «و اعملوا صالحا» در اين مقام است كه بفرمايد در مقابل اين منت و شكرگزارى از

آن، عمل صالح انجام دهند …» (26)

از جمله كارهاى خوب، صدقه دادن است . علامه مجلسى مى‏نويسد: «در حديث صحيح منقول است كه چون خوان طعام نزد حضرت

امام رضا ( عليه‏السلام) حاضر مى‏شد، كاسه‏اى مى‏طلبيدند و از طعام هايى كه لذيذتر بود، از هر طعامى قدرى برمى‏گرفتند و در آن

كاسه مى‏گذاشتند و مى‏فرمودند كه به مساكين و درويشان بدهند .» (27)

24 - در راه، غذا نخورد

رسول خدا (صلى‏الله عليه‏و آله) فرمود: «غذا خوردن در بازار پستى است .» (28)

امام صادق ( عليه‏السلام) فرمود: «در حالى كه راه مى‏روى، غذا مخور، مگر بدان مضطر باشى .» (29)

25 - تنها غذا نخورد

رسول الله (صلى‏الله عليه‏و آله) فرمود: «شر الناس من اكل وحدة‏» ; (30) «بدترين مردم كسى است كه تنها غذا بخورد .»

امام موسى كاظم ( عليه‏السلام) فرمود: «لعن رسول الله (صلى‏الله عليه‏و آله) ثلاثة: الآكل زاده وحده، و الراكب فى الفلاة وحدة النائم

فى بيت وحدة‏» ; (31) «پيامبر خدا (صلى‏الله عليه‏و آله) سه نفر را لعنت فرمود: كسى كه توشه خود را تنها بخورد، و كسى كه تنها به

سفر رود، و كسى كه در خانه تنها بخوابد .»

مستحب است انسان در جمع خانواده و همراه با خادمان و خدمت‏كاران غذا بخورد و اين سبب غفران الهى خواهد بود . (32)

26 - خوردن گوشت را به مدت چهل روز، ترك نكند

امام صادق ( عليه‏السلام) فرمود: «گوشت، گوشت مى‏روياند، و هر كس چهل روز آن را ترك كند، اخلاقش بد مى‏شود و … .» (33)

27 - در حالت جنابت غذا نخورد

خوردن غذا در حالت جنابت فقر مى‏آورد . (34)

پيامبر اكرم (صلى‏الله عليه‏و آله) از چند چيز نهى فرمود: از جمله: «از خوردن در حال جنابت … و با دست چپ خوردن و در حال خوردن

تكيه دادن .» (35)

كراهت‏خوردن در حال جنابت، با وضوى مستحبى و يا شستن دست، كمتر مى‏شود . (36)

28 - پس از غذا دراز بكشد و پاى راست را بر پاى چپ بگذارد . (37)

آداب آشاميدن:

1 - بسم الله بگويد و سپاس خدا را به جاى آورد . (38)

2 - با دست راست و با سر نفس بنوشد . (39)

3 - آهسته آهسته بنوشد . در روايت است كه پر كردن دهان از آب، به هنگام نوشيدن، و يكباره نوشيدن آن، باعث درد جگر مى‏شود . (40)

4 - در روز ايستاده و در شب نشسته بنوشد . (41)

5 - زياد آب ننوشد، به ويژه در كنار غذا (42) (خصوصا اگر غذا چرب باشد) .

6 - از كنار دسته ظرف و جايى كه چرك جمع مى‏شود و نيز از شكستگى آن ننوشد . (43)

7 - پس از نوشيدن، امام حسين ( عليه‏السلام) را ياد كند و بر قاتلانش لعن فرستد . (44)

سخن را با شعرى منسوب به سيدالشهدا ( عليه‏السلام) پايان مى‏دهيم كه فرمود:

شيعتى ما ان شربتم رى (ماء) عذب فاذكرونى

او سمعتم بغريب او شهيد فاندبونى (45)