دعا و نیایش و مناجات در مذاهب گوناگون شكل های متفاوتی دارد ، اما محتوای آن در همه مذاهب حاكی از اعتراف به گناه و نقص و

ضعف ، در خواست سلامت و سعادت و تمایل به قرب الهی است .

 

عباداتی مانند نماز ، روزه ، زكات و حج كه دین اسلام بر پیروان خود واجب كرده است موجب می شود كه فرد به سوی رفتار بهتر و برتر و

رشد و ارتقای نفس و اجتناب از رفتار زشت و انحرافی وغیر انسانی گرایش پیدا كند . یكی از عباداتی كه در این زمینه بیشتر مورد توجه

قرار گرفته است نماز می باشد .

 

 

نماز:

نماز یك رابطه خاضعانه و خاشعانه بین انسان و پروردگار است . بر قراری چنین رابطه ای در برابر آفریدگار هستی ، نیرویی معنوی به

انسان می بخشد كه حسن صفای روحی و آرامش قلبی و اهمیت روانی را در او برمی انگیزد . انسان وقتی در مقابل قادر متعال می

ایستد ، از همه اشتغالات و مشكلات دنیا روی بر می گرداند و تمام حواس خود را متوجه خدا می كند ، در نتیجه حالتی از آرام سازی

كامل و آرامش روان در او ایجاد می شود كه از نظر درمانی تأثیر به سزایی در كاهش اضطراب و نگرانی او دارد .

 

دكتر توماس هایسلوپ (پزشك) می گوید : «مهمترین وسیله ایجاد آرامش در روان و اعصاب انسان كه من تاكنون شناخته ام، نماز است.»

 

پیامبر اكرم (صلی الله علیه واله) نیز به هنگام فرا رسیدن اوقات نماز فرموده اند: « ای بلال ما را با نماز به آرامش وادار »

 

رابطه معنوی بین انسان و خداوند در موقع نماز . به او چنان نیرویی می بخشد كه موجب تجدید امید ، تقویت اراده و آزاد شدن

تواناییهای عظیم وی می شود به طوری كه او را بر عمل سختی ها و انجام كارهای بسیار بزرگ قادر می سازد .سیول برت روانشناس

انگلیسی نیز گفته است : « ما به واسطه نماز می توانیم وارد انبار بزرگی از نشاط عقلانی شویم كه در شرایط عادی یارای وصول بدان را نداریم .»

 

 

روزه:

روزه یكی دیگر از عبادات واجب مسلمانان است كه در پرورش و تهذیب نفس تأثیر به سزایی دارد و سبب تقویت اراده انسان می شود و

می تواند رفتارهای صحیح زندگی را بیاموزد تا مسوولیتها وظایف خود را به خوبی انجام دهد .

 

 

زكات:

زكات نیز نوعدوستی را به انسان می آموزد و او را از خود محوری و خود خواهی نجات می هد .كمك به همنوعان موجب تقویت احساس

تعلق به گروه و ایجاد احساس رضایت از خود می شود كه چنین احساسی برای سلامت روانی اهمیت فراوانی دارد . حج دارای فواید

مهمی برای روان انسان است زیرا انجام مناسك حج وزیارت خانه خدا و قبر رسول خدا (صلی الله علیه واله) و ائمه ، فرد را برای تحمل

سختی ها و گرفتاری ها آماده می كند و چون از همه ملتها و نژادها با لباسی یكسان و ساده دور هم جمع می شوند احساس

نوعدوستی در آنها تقویت می شود .

 

 

دعا:

یكی از دانشمندان فرانسوی می گوید : « دعا عبارت است از رابطه یا معامله یك روح مضطرب در كمال شعور و اراده با قدرتی كه آن روح

احساس می كند ، به آن بستگی دارد و سرنوشتش به دست اوست .» منظور از دعا ، حالتی است كه در آن انسان روح خود را با

قدرتی كه در قلب خویش احساس می كند ، مرتبط بسازد نه آنكه فرد از روی عادت ، اعمال یا الفاظی را انجام دهد یا بگوید و به عمق معنای آن نپردازد .

 

ویلیام جیمز می گوید : « آدمی در تلاش های خود ، ذخیره و نیروی روانی خود را از دست می دهد و تنها منبعی كه می تواند آن نیرو را

جبران كند ، اتصال به قدرت لایزال الهی است و آن اتصال حاصل نمی گردد مگر با مناجات.» الكسیس كارل در كتاب نیایش می نویسد :

« دعا تنها جبران كننده ضعف انسان نیست ، بلكه تقویت كننده قدرت انسانی و ادامه دهنده كار مثبت و تلاش سازنده فرد در ساختن

زندگی فردی و اجتماعی اش به حساب می آید و احساس عرفانی كه از اعماق فطرت ما سرچشمه می گیرد یك غریزه اصلی است ،

پس عدم ارضای این غریزه می تواند در فرد تنش ایجاد كند.»

 

بنابراین دعا و نیایش هم موجب آرامش روان می شود .

« الابذكرالله تطمئن القلوب »

 

و فرد احساس خود شكوفایی می كند و از تألمات روحی وی كاسته می شود و نیز باعث تخلیه هیجانات فرد و دستیابی وی به منبع

لایزال ، توان و نیرو می شود . همچنین گریه كه غالبا درجریان دعا رخ می دهد كمك زیادی به تخلیه هیجانات و استرس های فرد می

كند . البته به قول جمیزها یزلینگ ، لازم نیست دعا در خواست چیزی از خدا باشد ، بلكه هر توجه و ارتباطی با دستگاه الهی دعا می باشد .

 

خداوند در سوره مباركه فرقان آیه 18 می فرماید : ای رسول به امت بگو كه اگر دعای شما نبود ، پروردگار به شما چه توجهی داشت كه

شما آیات حق را تكذیب كردید و به كیفر آن خواهید رسید .

 

 

توبه:

توبه یكی از روشهای مفید و تقریبا بی نظیر ، برای درمان احساس گناه است ، زیرا توبه ، سبب آمرزش گناهان و تقویت امید انسان به

جلب رضایت الهی است به همین دلیل ، موجب كاهش اضطراب ناشی از اشتباهات گذشته فرد می شود ، هم چنین توبه انسان را به

اصلاح و خود سازی وا می دارد و او را از مرتكب شدن مجدد به خطاها مصون می دارد .

 

 

صبر:

صبر موجب تقویت شخصیت وافزایش توانایی انسان در برابر سختی ها و بارهای سنگین زندگی و حوادث و مصایب روزگار می شود .

خداوند بندگان خود را به صبر سفارش می كند . مثلا در سوره مباركه بقره آیه 153 می فرماید : ای افراد با ایمان از صبر ونماز ( در برابر

حوادث سخت زندگی ) كمك بگیرید زیرا خداوند با صابران است. پس فرد متدین هرگز از مشكلات و سختی ها ، اظهار شكوه و ناتوانی

نمی كند بلكه در مقابل حوادث روزگار مقاومت می كند . فرد صبور دارای شخصیتی رشد یافته ، متعادل ، كمال یافته و تولید كننده ،

فعال و از احساس اندوه و اضطراب به دور خواهد بود .علاوه بر دعا ، توبه و صبر ، انجام امور دیگری در سلامت روان انسان موثرند ، مانند

نیكوكاری ، صدقه ، پرهیز از اذیت وآزار دیگران .

 

 

نیكوكاری:

در مورد نیكوكاری امام صادق (علیه السلام) می فرماید : عدد كسانی كه به سبب نیكوكاری زندگی طولانی می كنند از كسانی كه با

عمر طبیعی خود زندگی می کنند افزون است.