روان شناسان معتقدند كه حافظه سه مرحله دارد: 1- رمز گردانى، 2- اندوزش ، 3- بازيابى.

منظور از رمز گردانى تبديل اطلاعات فيزيكى به نوعى رمز قابل قبول براى حافظه است اين

مرحله همان سپردن اطلاعات به حافظه مى‏باشد اندوزش عبارت از نگهدارى و ذخيره اطلاعات

رمز گردانى شده است و باز يابى فرايندى است كه از طريق آن اطلاعات به هنگام نياز از

حافظه فرا خوانده مى‏شوند .

در نظريه‏هاى جديدى كه در رابطه با حافظه مطرح شده است اعتقاد بر اين است كه فراموشى

ناشى از احتمال وقوع خطا در يك يا چند مرحله از اين مراحل سه گانه مى‏باشد البته نبايد

نقش عوامل هيجانى نظير اضطراب و استرس را در فراموشى ناديده گرفت .

اما در زمينه بهبود حافظه يكى از معروفترين روشى كه روان شناسان براى بهسازى حافظه

ابداع كرده‏اند روش «پس ختام» است كه توانايى دانشجو را براى مطالعه و به خاطر سپردن

مطالب ارائه شده در يك كتاب درسى و غيره افزايش مى‏دهد نام اين روش متشكل از حروف

اول شش مرحله آن است:

1- پيش خوانى، 2- سؤال كردن، 3- خواندن، 4- تفكر، 5- از حفظ گفتن، 6- مرور كردن.

در مرحله اول دانشجو مطلب درسى مثلاً فصلى از يك كتاب را پيش خوانى مى‏كند تا يك

برداشت كلى از موضوعات و قسمتهاى مهم آن داشته باشد اين نوع پيش خوانى دانشجو را

وامى‏دارد كه فصل را سازمان دهد اين سازماندهى باعث مى‏شود كه افراد مطالب خوانده

شده را بهتر بازيابى كنند. مراحل دوم و سوم يعنى «سؤال كردن و خواندن» روى هم رفته يك

واحد محسوب مى‏شوند در مرحله سؤال كردن دانشجو بايد درباره هر بخش سؤالهايى طرح

كند و در مرحله خواندن بايد هر بخش رابه قصد پاسخ دادن به سوالهايى كه طرح كرده بخواند.

در مرحله چهارم يا مرحله تفكر به دانشجو گفته مى‏شود كه هنگام خواندن، ساختن سؤالها و

ايجاد ارتباط بين دانسته‏هاى خود درباره مطلب خوانده شده فكر كنيد. مراحل پنجم و ششم

يعنى «از حفظ گفتن» پس از پايان يك بخش و «مرور كردن» پس از پايان تمام فصل انجام

مى‏شود در هر دو مرحله دانشجو بايد سعى كند واقعيت‏هاى اصلى مطالبى راكه خوانده به

ياد بياورد و بار ديگر به سؤالهايى كه خود طرح كرده پاسخ دهد.

نكته ديگرى كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه بيشتر اوقات بخاطر نداشتن برنامه

صحيح از اوقات و فرصت‏هاى خود به خوبى استفاده نمى‏كنيم و مى‏خواهيم مطالبى را كه در

طول چند ماه بتدريج بايد ياد مى‏گرفتيم و آنها را دوره مى‏كرديم، در عرض چند روز يا چند

ساعت ياد بگيريم طبيعى است كه در چنين فرصت كوتاهى فرآيند يادگيرى آن طور كه بايد

اتفاق نمى‏افتد و ما با فشار آوردن به حافظه خود انتظار معجزه داريم و مى‏خواهيم به صورت

معجزه آسا مطالب زيادى به حافظه خود بسپاريم و هنگامى كه اين معجزه اتفاق نيفتاد به

حافظه و توانايى خود شك مى‏كنيم و دنبال راه علاج هستيم. با توجه به آنچه به عنوان مقدمه

بيان شد نكاتى را براى استفاده بيشتر از حافظه بيان مى‏كنيم اميدواريم با بكارگيرى آنها

مشكل خود را به صورت منطقى حل كنيد.

 1. هنگام مطالعه و بخاطر سپارى مطالب توجه كافى به مطلب امرى ضرورى است چه اينكه

اگر هنگام بخاطر سپارى توجه كافى نداشته باشيم مطالب به صورت ناقص رمز گردانى

مى‏شود و در نتيجه هنگام بازيابى دچار مشكل خواهيم شد. 2. معنادار كردن مطالب: يكى از

بهترين راهها براى يادگيرى و حفظ مطالب بايد آنها را معنادار كرد چه اينكه وقتى مطلبى

معنادار شد بهتر درك مى‏شود و هر چيزى كه درك شود بهتر حفظ مى‏شود بنابراين قبل از

فهميدن مطلبى نبايد آنرا حفظ كنيم. 3. سازماندهى كردن مطالب: بسيارى از اوقات مطالب در

انبار حافظه وجود دارد و از ذهن ما محو نشده است اما بدليل عدم سازمان‏دهى آنها در ذهن،

در بازيابى آنها دچار مشكل مى‏شويم درست مانند يك كتابدارى كه اگر كتابها را روى اصول

كتابدارى در قفسه‏ها نگذاشته باشد پيدا كردن آنها براى او غير ممكن يا بسيار دشوار است

بنابراين سازماندهى مطالب هم در بخاطر سپارى و هم در مرحله بازيابى بسيار مفيد و مؤثر

است .در صورت سازمان‏دهى شما مجبور نيستيد صدها يا ده‏ها كلمه را حفظ كنيد بلكه

مطالب را به صورت منطقى ابتدا به دو شاخه بزرگ و سپس هر شاخه را به دو يا سه شاخه

ديگر تقسيم و بعد از آن زير هر شاخه 3 الى 4 نوع فلز يا سنگ را قرار مى‏دهيد. قطعاً اگر

مطالب را ما به صورت اصولى سازمان‏دهى كنيم راحت حفظ و آسان بازيابى مى‏كنيم. 4. توجه

به بافت حاكم بر شرايط يادگيرى: ما معمولاً در يك شرايط زمانى، مكانى و با يك حالات

هيجانى خاطر مطالب را ياد مى‏گيريم مجموعه اين شرايط بر فرايند يادگيرى را «بافت»

مى‏گويند. اگر هنگام بازيابى مطالب شرايط خودمان را جورى قرار دهيم كه بافت حاكم بر

بازيابى شبيه به بافت حاكم بر يادگيرى باشد مطالب ياد گرفته شده را راحت‏تر به ياد

مى‏آوريم. 5. كاهش اشتغالات ذهنى 6. تمرين و تكرار مطالب 7. تغذيه مناسب و استفاده از

مواد گلوكزدار مثل خرما، كشمش، انجير و… 8. ورزش و داشتن تفريحات سالم 9. ياد خدا و

توكل به خداوند و همين طور توجه به مسائل معنوى نقش بسيارى در آرامش روانى انسان

دارد و در حالت آرامش هم بهتر مى‏توان ياد گرفت و هم آسان‏تر مى‏توان به ياد آورد. 10. خواب

به اندازه كافى (حداقل 7 ساعت در شبانه‏روز كه 85 درصد آن ترجيحاً شبها باشد). رعايت

نكات فوق قطعاً نقش مؤثرى در تقويت حافظه و استفاده بهينه از آن دارد و همينطور رعايت

بهداشت مطالعه مانند نور كافى، صحيح نشستن هنگام مطالعه بعد از هر 45 دقيقه مطالعه

10 الى 15 دقيقه استراحت، تمركز داشتن هنگام مطالعه در حالت آرامش مطالعه كردن و… نيز

بسيار مفيد است.

راه حلي براي افزايش حافظه كوتاه مدت

هر چند كه گنجايش حافظه كوتاه مدت محدود است مي توان با استفاده از تدبيري كه تقطيع

نام دارد ظرفيت اين حافظه را افزايش داد. تقطيع عبارت است از دسته بندي اطلاعات به

واحدها يا قطعه هاي كمتر. به عنوان مثال براي حفظ كردن ارقام دوازده رقمي 415263753164

مي توان آن را به چهار دسته ، سه رقمي تقسيم كرد: 164 - 753 - 263 - 415 درست همان

عملي كه در مورد برخي از شماره تلفنها انجام مي دهيم. يا اگر بخواهيم بعضي از حروف

مانند:( ا م ش ر ا د ه گ ن ا د خ ) را پس از چند ثانيه حفظ كنيم قادر به انجام آن نيستيم ولي

اگر با اين حروف به طور معكوس سه كلمه خدا نگهدار شما را بسازيم، به راحتي مي توانيم

اين حروف را حفظ كنيم .

همچنين براى درمان فراموشى و تقويت حافظه، توصيه‏هاى زير را عملى سازيد:

1- تلاوت و حفظ قرآن، 2- پرهيز از پرخوابى و پرخورى و خوردن غذاهاى سنگين، 3- سحرخيزى

و بيدارى بين‏الطلوعين.

4- خواندن دعاهايى كه به اين منظور وارد شده ،مانند:

سوره ی الرحمن را تا (فبای آلاء ربکما تکذبان) هر روز بعد از نماز صبح بخواند

- مرحوم شیخ بهائی در کتاب تهذیب فرموده است به جهت زیادتی حافظه این دعا را بخواند :

اللهم ارزقنی فهم النبیین و حفظ المرسلین و إلهام الملائکه المقربین آمین یا رب العالمین

هر روز صبح قبل از آن که با کسی سخن بگوید ، این جمله را بخواند :

یا حی یا قیوم فلا یفوت شیء علمه و لا یَودٌه

هر روز بعد از نماز نافله ی صبح بگوید :

اللهم لا تَنسی ما أقرء فی یوم هذا فإنک قلت سنقریک فلا تنسی



5- مداومت بر مسواك زدن، 6- خوردن عسل، 7- خوردن كندر و زنجبيل (به مقدار كم) 8-

استراحتتان به اندازه كافى باشد و از فشار درسى و كارى خود بكاهيد. 9- به اندازه كافى

تفريح داشته باشيد.

چند چیز موجب زیادی حافظه است

-خوردن عسل

-خوردن کندر

-مسواک نمودن

 -خواندن قرآن
 

-حجامت کردن

-خوردن کرفس

-گرفتن ناخنها در روز دوشنبه

- زعفران و سعد و عسل را با هم مخلوط و هر روز دو مثقال خوردن

در روايات معصومين اشاراتي به علل و موجبات فراموش شده است كه اهم آنها از اين قرار

است:

ارتكاب گناه.

خوردن چيزهاي ترش.

خنده زياد.

بي احترامي به استاد.

خوردن پنير زياد.

غم و اندوه براي امور دنيايي.

خواندن سنگ قبرها.

تماشاي به دار آويخته.

خوردن در حالت جنابت.

آشاميدن زياد آب و مايعات.

غذاي داغ خوردن.

افراط در مجامعت.

به كار نينداختن حافظه.