ریحانه

: در بيان اوقات خواب

بدانكه خواب كردن بعد از طلوع صبح تا طلوع آفتاب و ميان نماز شام و خفتن و بعد ازعصر مكروه

است و پيش از ظهر در وقت گرمى هوا و بعد از نماز ظهر تا عصر، خواب قيلوله است و سنت

است .

از حضرت على بن الحسين عليه السلام منقول است كه به ابى حمزه ثمالى فرمود كه خواب

مكن پيش از طلوع آفتاب كه من از براى تو دوست نميدارم ، زيرا كه حقتعالى روزى بندگان را در

اين وقت قسمت مينمايد و هر كه در اين وقت در خواب است كه روزى محروم ميشود.

از حضرت رسول مرويست كه زمين بسوى خدا ناله و فرياد ميكند از سه چيز، از خون حراميكه

بر آن ريخته شود، يا غسلى كه از زنا كند بر روى آن ، يا خواب كردن بر آن پيش از طلوع آفتاب .

ازحضرت صادق منقول است كه خواب بامداد شوم است و روزي را منع ميكند و رنگ را زرد

ميكند و رو را قبيح و متغير ميكند و اين خواب شومى است ، بدرستيكه حقتعالى روزي را مابين

طلوع صبح تا طلوع آفتاب قسمت مينمايد، پس زينهار كه اين خواب را نكنيد و فرمود كه مرغ

بريان و ترنجبين بربنى اسرائيل در اين وق تنازل مى شد، هر كه در اين وقت در خواب بود بهره

او نازل نمى شد.

حضرت رسول فرمود كه هر كه در جاى نماز خود بنشيند از طلوع صبح تا طلوع آفتاب خدا او را

مستور گرداند از آتش جهنم .

در حديث ديگر فرمود كه مثل ثواب حج كننده خانه كعبه داشته باشد و گناهانش آمرزيده شود.

اما در چند حديث تجويز وارد شده است كه اگر نماز بكند و قدرى تعقيب بخواند و پيش ازبرآمدن

آفتاب بخواند باكى نيست ، چنانچه در حديث صحيح منقول است كه جناب امام رضا عليه

السلام بشخصى فرمود كه : فردا بعد از طلوع آفتاب بيا كه من بعد از نماز صبح كردى و ذكر خدا

خواندى ، اگر پيش از طلوع آفتاب بخواب روى باكى نيست .

از حضرت امام محمد باقر منقول است كه خواب اول روز سفاهت است و خواب قيلوله نعمت

است و خواب بعد از عصر حماقت است و خواب ميان نماز شام و خفتن از روزى محروم

ميگرداند.

از حضرت اميرالمؤ منين عليه السلام منقول است كه خواب كردن پيش از نماز طلوع آفتاب و

پيش از نماز خفتن ، پريشانى و فقر ميآورد.

در روايت ديگر منقول است كه شخصى بخدمت حضرت رسول صلّى اللّه عليه وآله وسلّم آمد

عرض كرد كه من حافظه قوى داشتم ، اكنون فراموشى برمن غالب شده است ، فرمود كه آيا

خواب قيلوله ميكردى و الحال ترك كرده گفت بلى فرمود كه باز خواب قيلوله بكن ، چنان كرد

حافظه اش برگشت .

در روايت ديگر وارد شده است كه قيلوله كنيد كه شيطان قيلوله نمى كند ومنقول است كه

نيكو ياوريست خواب قيلوله بر بيدارى و عبادت شب .

یا قومِهذَا إِبانُ وُرودِ کُلِّ مَوعُود ، و دُنُوٍّ مِن طَلعةِ مَا لاَ تَعرفُون. أَلا وإِنَّ مَن أَدرکَها مِنَّا

یَسرِى فِیهَا بِسِراج مُنِیر ، و یَحذُو فِیهَا عَلَىمِثالِ الصَّـالِحِین ، لِیَـحُلَّ فِیهَا رِبقاً ، و یُعتِقَ

فِیهَا رِقَّاً ، ویَصدَعَ شَعْباً ، و یَشعَبَ صَدعاً ، فِى سِترِة عَنِ النَّاس ، لاَ یُـبصِرُالقَائِفُ

أَثَرَهُ ، وَ لَو تَابَعَ نَظَرَهُ . . . »

خطبه 150/ کتاب شریف نهج البلاغه

اى مردم اکنون هنگام فرا رسیدن فتنه هائى است که به شما وعده داده شده; و

نزدیک است برخورد با رویدادهائى که حقیقت آن بر شما ناشناخته و مبهم خواهد

بود. .


دانسته باشید آنکس که از طریق ما ( مهدى موعود منتظر ) به راز این فتنهها پى

برد و آن روزگار را دریابد ، با مشعل فروزان هدایت ره بسپرد ، و به سیره وروش

پاکان و نیکان ( پیامبر و امامان معصوم علیهم السلام ) رفتار نماید ، تا در آنگیر و

دار گره ها را بگشاید ، و بردگانِ در بند ظلم و خودخواهى و ملّت هاى

اسیراستعمار را از بردگى و اسارت برهاند ، توده هاى گمراهى و ستمگرى را

متلاشى وپراکنده سازد ، و حق طلبان را گردهم آورد ، و بدیگر عبارت تشکیلات کفر

و ستم را برهم زند و جدائى و تفرقه اسلام و مسلمانان را تبدیل به یکپارچگى

نموده و سامان بخشد.

این رهبر ( مدتها بلکه قرنها ) در پنهانى از مردم بسر برد و هر چند دیگرانکوشش

اکنون توجهخوانندگان رابدین نکته جلب مى نماید که ابن ابى الحدید از یکسو

داشته باشد ;

چه اگر ممکن باشد که آن حضرت بعد از بدنیا آمدن غایبگردد و . . . پس همان

نظریه اى را ارائه داده است که شیعه مى گوید ، منتها با یکاختلاف غیر اساسى ;

و آن اینکه شیعه معتقد به ولادت امام زمان در سال 256هجرى است ، و این

اعتقاد مبتنى بر دهها حدیث از ناحیه امامان معصوم علیهم السَّـلام، و اعترافات

بیش از یکصد نفر از مورخان و دانشمندان اهل تسنن است که در مقدمهبدانها

اشاره شد.

نیز علامه قندوزى در باب 74 « ینابیع المودّة » این فرازاز کلام امام را بعنوان مهدى

موعود اسلام و مورد نظر شیعه ایراد نمودهاست.

از موارد تجربه شده و مفید ختم «اذا وقعه» است که از امام سجاد علیه‌السلام روایت شده.

مرحوم کشمیری فرمود روزی از استادم مرحوم قاضی کیمیا خواستم گفت فردا بیا روز بعد که

پیش او رفتم گفت این ذکر را زیاد بگو که خود کیمیاست. از حضرت استاد بهجت نقل شده در

آغاز وپایان ذکر ،صلوات بفرستدمثلاًاگر میخواهد110مرتبه بگوید،ابتدا صلوات بفرستد بعد110

بار بگوید ذکر را وباز صلوات بفرستد .

ذکر این است: اللّهُمَ اَغنِنِی بِحلالِکَ عَن حَرامِک و بِفَضِلکَ عَمَّن سِواک

همچنین

از موارد تجربه شده و مفید ختم «اذا وقعه» است که از امام سجاد علیه‌السلام روایت شده و

علامه مجلسی (ره) آن را نقل نموده اند.

این ختم به صورت زیر می‌‌باشد:

اگر اول ماه (قمری) روز دوشنبه بود، از روز اول تا چهاردهم، سوره واقعه خوانده شود، و مقدار

خواندن هر روز به تعداد شماره روزهاست، به این شکل که در روز اول ـ مثلا ـ یک مرتبه، و در

روز چهاردهم چهارده مرتبه خوانده می‌شود.

بعد از اتمام خواندن سوره مبارکه واقعه در هر روز،این دعا نیز خوانده شود: «اَللّهُمَّ اِنْ کانَ

رِزْقی فِی السَّماءِ فَأنْزِلْهُ وَ اِنْ کانَ فِی الْاَرْضِ فَأخْرِجْهُ وَ اِنْ کانَ بَعیداً فَقَرِّبْهُ وَ اِنْ کانَ قَریباً فَیَسِّرْهُ

وُ اِنْ کانَ قَلیلاً فَکَثِّرْهُ وَ اِنْ کانَ کَثیراً فَبارِکْ لی فیهِ وَ أرْسِلْهُ عَلی اَیْدی خِیارِ خَلْقِکَ وَ لا تُحْوِجْنی

اِلی شِرارِ خَلْقک. وَ اِنْ لَمْ یَکُنْ فَکَوِّنْهُ بکِیْنُونِیَّتِکَ وَ وَحْدانِیَّتِکَ، اَللّهُمَّ انْقُلْهُ اِلَیََّ حَیْثُ اَکُونُ وَ لا

تَنْقُلْنی اِلَیْهِ یَکُونُ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَِیْءٍ قَدیرٌ. یا حَیُّ یا قَیُّومُ، یا واحِدُ یا مَجیدُ، یا بَرُّ یا رَحیمُ یا

غَنیُّ ، صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ تَمِّمْ عَلَیْنا نِعْمَتَکَ، وَ هَنِّئْنا کَرامَتَکَ، وَ اَلْبسْنا عافیَتَکَ.»

و در هر پنجشنبه‌ای که در این میان ـ اول تا چهاردهم ـ قرار دارد این دعا خوانده

شود:

«یا ماجِدُ، یا واحِدُ، یا جَوادُ، یا حلیمُ، یا حَنّانُ، یا مَنّانُ، یا کَریمُ اَسْألُک تُحْفَةً مِنْ تحَفِکَ تَلُمُّ بها

شَعْثی وَ تَقْضی بها دَیْنی وَ تُصْلِحُ بها شَأنی برَحْمْتِکَ یا سَیِّدی» (بیان آیت الله العظمی سید

“صادق روحانی” در مورد دعایی برای ثروتمند شدن )

روان شناسان معتقدند كه حافظه سه مرحله دارد: 1- رمز گردانى، 2- اندوزش ، 3- بازيابى.

منظور از رمز گردانى تبديل اطلاعات فيزيكى به نوعى رمز قابل قبول براى حافظه است اين

مرحله همان سپردن اطلاعات به حافظه مى‏باشد اندوزش عبارت از نگهدارى و ذخيره اطلاعات

رمز گردانى شده است و باز يابى فرايندى است كه از طريق آن اطلاعات به هنگام نياز از

حافظه فرا خوانده مى‏شوند .

در نظريه‏هاى جديدى كه در رابطه با حافظه مطرح شده است اعتقاد بر اين است كه فراموشى

ناشى از احتمال وقوع خطا در يك يا چند مرحله از اين مراحل سه گانه مى‏باشد البته نبايد

نقش عوامل هيجانى نظير اضطراب و استرس را در فراموشى ناديده گرفت .

اما در زمينه بهبود حافظه يكى از معروفترين روشى كه روان شناسان براى بهسازى حافظه

ابداع كرده‏اند روش «پس ختام» است كه توانايى دانشجو را براى مطالعه و به خاطر سپردن

مطالب ارائه شده در يك كتاب درسى و غيره افزايش مى‏دهد نام اين روش متشكل از حروف

اول شش مرحله آن است:

1- پيش خوانى، 2- سؤال كردن، 3- خواندن، 4- تفكر، 5- از حفظ گفتن، 6- مرور كردن.

در مرحله اول دانشجو مطلب درسى مثلاً فصلى از يك كتاب را پيش خوانى مى‏كند تا يك

برداشت كلى از موضوعات و قسمتهاى مهم آن داشته باشد اين نوع پيش خوانى دانشجو را

وامى‏دارد كه فصل را سازمان دهد اين سازماندهى باعث مى‏شود كه افراد مطالب خوانده

شده را بهتر بازيابى كنند. مراحل دوم و سوم يعنى «سؤال كردن و خواندن» روى هم رفته يك

واحد محسوب مى‏شوند در مرحله سؤال كردن دانشجو بايد درباره هر بخش سؤالهايى طرح

كند و در مرحله خواندن بايد هر بخش رابه قصد پاسخ دادن به سوالهايى كه طرح كرده بخواند.

در مرحله چهارم يا مرحله تفكر به دانشجو گفته مى‏شود كه هنگام خواندن، ساختن سؤالها و

ايجاد ارتباط بين دانسته‏هاى خود درباره مطلب خوانده شده فكر كنيد. مراحل پنجم و ششم

يعنى «از حفظ گفتن» پس از پايان يك بخش و «مرور كردن» پس از پايان تمام فصل انجام

مى‏شود در هر دو مرحله دانشجو بايد سعى كند واقعيت‏هاى اصلى مطالبى راكه خوانده به

ياد بياورد و بار ديگر به سؤالهايى كه خود طرح كرده پاسخ دهد.

نكته ديگرى كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه بيشتر اوقات بخاطر نداشتن برنامه

صحيح از اوقات و فرصت‏هاى خود به خوبى استفاده نمى‏كنيم و مى‏خواهيم مطالبى را كه در

طول چند ماه بتدريج بايد ياد مى‏گرفتيم و آنها را دوره مى‏كرديم، در عرض چند روز يا چند

ساعت ياد بگيريم طبيعى است كه در چنين فرصت كوتاهى فرآيند يادگيرى آن طور كه بايد

اتفاق نمى‏افتد و ما با فشار آوردن به حافظه خود انتظار معجزه داريم و مى‏خواهيم به صورت

معجزه آسا مطالب زيادى به حافظه خود بسپاريم و هنگامى كه اين معجزه اتفاق نيفتاد به

حافظه و توانايى خود شك مى‏كنيم و دنبال راه علاج هستيم. با توجه به آنچه به عنوان مقدمه

بيان شد نكاتى را براى استفاده بيشتر از حافظه بيان مى‏كنيم اميدواريم با بكارگيرى آنها

مشكل خود را به صورت منطقى حل كنيد.

 1. هنگام مطالعه و بخاطر سپارى مطالب توجه كافى به مطلب امرى ضرورى است چه اينكه

اگر هنگام بخاطر سپارى توجه كافى نداشته باشيم مطالب به صورت ناقص رمز گردانى

مى‏شود و در نتيجه هنگام بازيابى دچار مشكل خواهيم شد. 2. معنادار كردن مطالب: يكى از

بهترين راهها براى يادگيرى و حفظ مطالب بايد آنها را معنادار كرد چه اينكه وقتى مطلبى

معنادار شد بهتر درك مى‏شود و هر چيزى كه درك شود بهتر حفظ مى‏شود بنابراين قبل از

فهميدن مطلبى نبايد آنرا حفظ كنيم. 3. سازماندهى كردن مطالب: بسيارى از اوقات مطالب در

انبار حافظه وجود دارد و از ذهن ما محو نشده است اما بدليل عدم سازمان‏دهى آنها در ذهن،

در بازيابى آنها دچار مشكل مى‏شويم درست مانند يك كتابدارى كه اگر كتابها را روى اصول

كتابدارى در قفسه‏ها نگذاشته باشد پيدا كردن آنها براى او غير ممكن يا بسيار دشوار است

بنابراين سازماندهى مطالب هم در بخاطر سپارى و هم در مرحله بازيابى بسيار مفيد و مؤثر

است .در صورت سازمان‏دهى شما مجبور نيستيد صدها يا ده‏ها كلمه را حفظ كنيد بلكه

مطالب را به صورت منطقى ابتدا به دو شاخه بزرگ و سپس هر شاخه را به دو يا سه شاخه

ديگر تقسيم و بعد از آن زير هر شاخه 3 الى 4 نوع فلز يا سنگ را قرار مى‏دهيد. قطعاً اگر

مطالب را ما به صورت اصولى سازمان‏دهى كنيم راحت حفظ و آسان بازيابى مى‏كنيم. 4. توجه

به بافت حاكم بر شرايط يادگيرى: ما معمولاً در يك شرايط زمانى، مكانى و با يك حالات

هيجانى خاطر مطالب را ياد مى‏گيريم مجموعه اين شرايط بر فرايند يادگيرى را «بافت»

مى‏گويند. اگر هنگام بازيابى مطالب شرايط خودمان را جورى قرار دهيم كه بافت حاكم بر

بازيابى شبيه به بافت حاكم بر يادگيرى باشد مطالب ياد گرفته شده را راحت‏تر به ياد

مى‏آوريم. 5. كاهش اشتغالات ذهنى 6. تمرين و تكرار مطالب 7. تغذيه مناسب و استفاده از

مواد گلوكزدار مثل خرما، كشمش، انجير و… 8. ورزش و داشتن تفريحات سالم 9. ياد خدا و

توكل به خداوند و همين طور توجه به مسائل معنوى نقش بسيارى در آرامش روانى انسان

دارد و در حالت آرامش هم بهتر مى‏توان ياد گرفت و هم آسان‏تر مى‏توان به ياد آورد. 10. خواب

به اندازه كافى (حداقل 7 ساعت در شبانه‏روز كه 85 درصد آن ترجيحاً شبها باشد). رعايت

نكات فوق قطعاً نقش مؤثرى در تقويت حافظه و استفاده بهينه از آن دارد و همينطور رعايت

بهداشت مطالعه مانند نور كافى، صحيح نشستن هنگام مطالعه بعد از هر 45 دقيقه مطالعه

10 الى 15 دقيقه استراحت، تمركز داشتن هنگام مطالعه در حالت آرامش مطالعه كردن و… نيز

بسيار مفيد است.

راه حلي براي افزايش حافظه كوتاه مدت

هر چند كه گنجايش حافظه كوتاه مدت محدود است مي توان با استفاده از تدبيري كه تقطيع

نام دارد ظرفيت اين حافظه را افزايش داد. تقطيع عبارت است از دسته بندي اطلاعات به

واحدها يا قطعه هاي كمتر. به عنوان مثال براي حفظ كردن ارقام دوازده رقمي 415263753164

مي توان آن را به چهار دسته ، سه رقمي تقسيم كرد: 164 - 753 - 263 - 415 درست همان

عملي كه در مورد برخي از شماره تلفنها انجام مي دهيم. يا اگر بخواهيم بعضي از حروف

مانند:( ا م ش ر ا د ه گ ن ا د خ ) را پس از چند ثانيه حفظ كنيم قادر به انجام آن نيستيم ولي

اگر با اين حروف به طور معكوس سه كلمه خدا نگهدار شما را بسازيم، به راحتي مي توانيم

اين حروف را حفظ كنيم .

همچنين براى درمان فراموشى و تقويت حافظه، توصيه‏هاى زير را عملى سازيد:

1- تلاوت و حفظ قرآن، 2- پرهيز از پرخوابى و پرخورى و خوردن غذاهاى سنگين، 3- سحرخيزى

و بيدارى بين‏الطلوعين.

4- خواندن دعاهايى كه به اين منظور وارد شده ،مانند:

سوره ی الرحمن را تا (فبای آلاء ربکما تکذبان) هر روز بعد از نماز صبح بخواند

- مرحوم شیخ بهائی در کتاب تهذیب فرموده است به جهت زیادتی حافظه این دعا را بخواند :

اللهم ارزقنی فهم النبیین و حفظ المرسلین و إلهام الملائکه المقربین آمین یا رب العالمین

هر روز صبح قبل از آن که با کسی سخن بگوید ، این جمله را بخواند :

یا حی یا قیوم فلا یفوت شیء علمه و لا یَودٌه

هر روز بعد از نماز نافله ی صبح بگوید :

اللهم لا تَنسی ما أقرء فی یوم هذا فإنک قلت سنقریک فلا تنسی



5- مداومت بر مسواك زدن، 6- خوردن عسل، 7- خوردن كندر و زنجبيل (به مقدار كم) 8-

استراحتتان به اندازه كافى باشد و از فشار درسى و كارى خود بكاهيد. 9- به اندازه كافى

تفريح داشته باشيد.

چند چیز موجب زیادی حافظه است

-خوردن عسل

-خوردن کندر

-مسواک نمودن

 -خواندن قرآن
 

-حجامت کردن

-خوردن کرفس

-گرفتن ناخنها در روز دوشنبه

- زعفران و سعد و عسل را با هم مخلوط و هر روز دو مثقال خوردن

در روايات معصومين اشاراتي به علل و موجبات فراموش شده است كه اهم آنها از اين قرار

است:

ارتكاب گناه.

خوردن چيزهاي ترش.

خنده زياد.

بي احترامي به استاد.

خوردن پنير زياد.

غم و اندوه براي امور دنيايي.

خواندن سنگ قبرها.

تماشاي به دار آويخته.

خوردن در حالت جنابت.

آشاميدن زياد آب و مايعات.

غذاي داغ خوردن.

افراط در مجامعت.

به كار نينداختن حافظه.