مقام معظم رهبري ، حضرت آيت الله العظمي خامنه اي ، در حالي هدف  كشور  در سال 1388 را اصلاح الگوي مصرف قرار داده اند كه اين مساله در چارچوب مبارزه با اسراف و اشرافي گري در  طول 2 دهه گذشته همواره جزو مطالبات و تذكرات جدي ايشان بوده است.

در سالهاي اخير نیز اين تذكرات ایشان هميشه با ارائه راهكارهاي عملي براي مقابله با اين خصوصيت و عادت ناپسند همراه بوده و  رنگ و بويي جدی تر يافته است.

پايگاه اطلاع رساني دولت به مناسبت نامگذاري سال 1388 به عنوان سال اصلاح الگوي مصرف نگاهي گذرا به بخشهايي از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامي در خصوص لزوم اصلاح فرهنگ مصرف در كشور و مقابله با اسراف در طي 20 سال گذشته داشته است كه براي اطلاع مخاطبان محترم ، در پي مي آيد؛

 

*ما اگر بخواهيم تجمل و اشرافيگرى و اسراف و زياده‏روى را - كه واقعاً بلاى بزرگى است - از جامعه‏مان ريشه‏كن كنيم، با حرف و گفتن نمي شود؛ كه از يك طرف بگوئيم و از طرف ديگر مردم نگاه كنند و ببينند عملمان جور ديگر است! بايد عمل كنيم. عمل ما بايستى مؤيد و دليل و شاهد بر حرفهاى ما باشد تا اينكه اثر بكند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در ديدار رئيس‏جمهوری و اعضاى هيئت دولت2/6/1387

 

*اگر ما اسراف نكنيم، می‌توانيم نياز كشور را برآورده كنيم. يكی از چيزهايی كه ما در اين كشور نتوانستيم بر خودمان فائق بياييم و اصلاح كنيم، مسئله‎ی اسراف است و يكی از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ اتفاقاً كشور ما جزو مناطقی است كه از لحاظ آب آن چنان غنی نيست؛ اما درصورتی‌كه اسراف نكنيم و روش كار را آن چنان كه عاقلانه و درست است در پيش بگيريم، با همين آبِ موجود می‌توانيم نياز كشور را برآورده كنيم. اينها وظائف همه‎ی مردم ايران است و دولت اسلامی موظف است كه با ترتيب صحيح و با برنامه‎ی درست، از اين آمادگی ملت ايران استفاده كند و ان‎شاءالله يكی پس از ديگری مشكلات را برطرف كنند.

بيانات رهبر انقلاب اسلامی در ديدار هزاران نفر از مردم و عشاير شهرستان نورآباد ممسنی15/2/1387

 

*اين مصرف‏گرائى و اسراف و اين چيزها كه حالا گفتند - اين جزو ميراثهاى ما از گذشته است و متأسفانه اين ميراث را نگه داشتيم. ما ملت ايران بايد اين جامه‏ى ناسازِ بى‏اندامِ زشت را از تنمان بيرون بياوريم. ما خيلى مصرف‏زده هستيم؛ بايد اين را حلش كنيم. همه بايد دست به دست هم بدهند و اين قضيه را حل كنند. البته صدا و سيما هم بلاشك نقش دارد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در ديدار اساتيد و دانشجويان دانشگاههاى شيراز14/2/1387

 

*امروز دشمن چشمش به نقطه‏ى حساس اقتصادى است تا بلكه بتوانند اين كشور را از لحاظ اقتصادى دچار اختلال كنند. هرچه مى‏توانند اختلال ايجاد كنند و هرچه هم نمى‏توانند، در تبليغاتشان وانمود كنند كه اختلال هست! اين كارى است كه امروز در تبليغاتِ دشمنان ما، با قدرت و به شكلهاى مختلف انجام مى‏گيرد. راه مقابله هم انضباط مالى و صرفه‏جوئى و نگاه پرهيزگرانه‏ى به مصرف‏گرائى است. من اين را مى‏خواهم به مردم عزيزمان تأكيد كنم: مصرف‏گرائى به صورت اسراف يكى از بيماريهاى خطرناك هر ملتى است. ما يك خرده به اين مصرف‏گرائىِ افراطى دچار هستيم. يكى از نمونه‏هايش را به مناسبت مشكل كم آبى - كه چند استان كشور از جمله استان شما تا كنون مشكل كم‏آبى داشته‏اند كه اميدواريم خداى متعال تفضل كند و باران رحمتش را بر شما نازل بكند - عرض بكنم؛ يكى از موارد اسراف، اسراف در آب است؛ نه فقط آبى كه مصرف شُرب در خانه‏ها مى‏شود، نوع آبيارى كشاورزى ما هم يك نوع مسرفانه است و آب را هدر مى‏دهيم. وظيفه‏ى مسئولين و دست‏اندركاران اين بخش است كه به اين مسئله به‏طور ويژه توجه كنند! پس به مسئله‏ى اسراف - هم در مسئله‏ى آب و هم در مسائل ديگر - بايد با اهميت نگاه كنند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار با مردم شيراز11/2/1387

 

*من درباره‏ى اسراف با مردم عزيز كشورمان بارها صحبت كردم؛ در نماز(1) گذشته هم همين مطلب را بيان كردم، از مردم خواستم. يكى از آن‏جاهائى كه ميتواند در مورد اجتناب از اسراف الگو قرار بگيرد، شهر شما و استان شماست. البته اين را در پرانتز عرض بكنيم؛ اين خوىِ طبيعى اين مردم است، به شرط اينكه عارضه‏ى اشرافيگرى، خود را تحميل نكند. اشرافيگرى مثل يك بيمارى است. بر هر كجا كه وارد شد، بسيارى از خويهاى مستحسن و پسنديده را تحت‏الشعاع قرار ميدهد، كم‏كم آنها را ضعيف ميكند و شايد از بين ميبرد. اسير اشرافيگرى نبايد بشويم ما مردم ايران.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در اجتماع بزرگ مردم يزد12/10/1386

 

*ما مردم مسرفى هستيم؛ ما اسراف ميكنيم؛ اسراف در آب، اسراف در نان، اسراف در وسائل گوناگون و تنقلات، اسراف در بنزين. كشورى كه توليد كننده‏ى نفت است، وارد كننده‏ى فرآورده‏ى نفت - بنزين - است! اين تعجب‏آور نيست؟! هر سال ميلياردها بدهيم بنزين وارد كنيم يا چيزهاى ديگرى وارد كنيم براى اينكه بخشى از جمعيت و ملت ما دلشان ميخواهد ريخت و پاش كنند! اين درست است؟! ما ملت، به عنوان يك عيب ملى به اين نگاه كنيم. اسراف بد است؛ حتى در انفاق راه خدا هم مي گويند. خداى متعال در قرآن به پيغمبرش ميفرمايد: «لا تجعل يدك مغلولة الى عنقك و لا تبسطها كل البسط»؛ در انفاق براى خدا هم اينجورى عمل كن. افراط و تفريط نكنيد. ميانه‏روى؛ ميانه‏روى در خرج كردن. اين را بايد ما به صورت يك فرهنگ ملى در بياوريم. قرآن ميفرمايد: «و الّذين اذا انفقوا»؛ كسانى كه وقتى ميخواهند خرج كنند، «لم يسرفوا و لم يقتروا»؛ نه اسراف ميكنند - زياده‏روى ميكنند - نه تنگ ميگيرند و با فشار بر خودشان، زندگى ميكنند؛ نه، اسلام اين را هم توصيه نميكند. اسلام نميگويد كه مردم بايستى با رياضت و زهد آنچنانى زندگى كنند؛ نه، معمولى زندگى كنند، متوسط زندگى كنند. اينكه مى‏بينيد بعضى از فضولهاى خارجى، دولتهاى خارجى، دائم و دم‏به‏ساعت، چندين سال است كه ملت ما را تهديد ميكنند كه تحريم ميكنيم، تحريم ميكنيم، تحريم ميكنيم - بارها هم تحريم كرده‏اند - به خاطر اين است كه چشم اميدشان به همين خصوصيت منفى ماست. ما اگر آدمهاى اهل اسراف و ولنگارى در خرج باشيم، ممكن است تحريم براى آدم مسرف و ولنگار سخت تمام بشود؛ اما ملتى كه نه، حساب كار خودش را دارد، حساب دخل و خرج خود را دارد، حساب مصلحت خود را دارد، زياده‏روى نميكند، اسراف نميكند. خوب، تحريم كنند. بر يك چنين ملتى از تحريم ضررى وارد نميشود. اين نكته را از ماه رمضان به ياد نگه داريم و ان‏شاءاللَّه عمل كنيم.

خطبه‏هاى نماز عيد سعيد فطر21/7/1386

 

*توليد ثروت از نظر اسلامى بى‏مانع است. توليد ثروت با غارت ثروت ديگران فرق دارد. يك وقت كسى به اموال عمومى دست‏درازى مى‏كند، يك وقت كسى بى‏قانون و بدون پيروى از قانون به دستاوردهاى مادى مى‏رسد؛ اينها ممنوع است؛ اما از طريق قانونى، توليد ثروت از نظر شارع مقدس و از نظر اسلام، مطلوب و مستحسن است. ثروت را توليد كنند، منتها در كنارش اسراف نباشد. اسلام به ما مى‏گويد ثروت توليد كنيد، اما اسراف نكنيد. مصرف‏گرايى افراطى مورد قبول اسلام نيست. آنچه كه از توليد ثروت به دست مى‏آوريد، باز همان را وسيله‏اى براى توليد ثروت ديگر بكنيد. مال را نه به صورت راكد و نازا دربياوريد - كه در اسلام اسمش كنز كردن است - نه به صورت ولخرجى و ولنگارى در مصرف مال، آن را صرف در چيزهاى غير لازم زندگى كنيد؛ اما با توجه به اينها، ثروت را براى خودتان توليد كنيد. ثروت آحاد مردم، ثروت عموم كشور است؛ همه از آن سود مى‏برند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حرم مطهر رضوى1/1/1386

 

 

*در زمينه‏ى آموزشهاى مديريتى از پيشرفتهاى دنيا فرا بگيريم، آن را بين خودمان بر طبق نيازها و عرف و فرهنگ خودمان تحليل و فهم كنيم و با جامعه‏مان تطبيق كنيم؛ درباره‏ى مشكلات اجتماعى‏اى كه در كشور وجود دارد، تحقيق كنيم و راه ريشه كردن اينها را پيدا كنيم و به دنبال اين برويم كه راه مبارزه با اسراف چيست. اسراف يك بيمارى اجتماعى است. راه مبارزه با مصرف گرايى چيست؟ راه مبارزه با ترجيح كالاى خارجى بر كالاى ساخت داخل چيست؟ اينها تحقيق مى‏خواهد. در دانشگاهها پروژه‏هاى تحقيقى بگيريد، استاد و دانشجو كار كنيد، نتيجه‏ى تحقيق را به مسئولان كشور بدهيد؛ به رسانه‏ها بدهيد تا سرريز شود و فرهنگ‏سازى شود. اين، مى‏شود پيشرفت.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى‏ در ديدار اساتيد و دانشجويان‏ دانشگاههاى استان سمنان18/8/1385

 

*اگر مى‏خواهيم نسلى به‏وجود بيايد كه اعتمادبه‏نفس و انضباط اجتماعى داشته باشد؛ يك نسل مسؤوليت‏پذير و باعرضه و باكفايت براى كارهاى بزرگ، يك نسل داراى ابتكار، يك نسل مهربان و بدون احساس انتقام‏گيرى در درون خانواده‏ى بزرگ جامعه، يك نسل فداكار، يك نسل پُركار، يك نسل كم اسراف و دور از اسراف؛ اگر مى‏خواهيم فرهنگ عمومى جامعه به اين سمت حركت كند، راه و كليدش آموزش و پرورش است. براى تربيت چنين نسلى، آموزش و پرورش بايد مهيا و مناسب باشد.

گزيده‌ای از بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار فرهنگيان و معلمان استان كرمان12/8/1384

 

*هرچه مى‏توانيد، منطقى و صحيح رفتار كنيد. البته ما توصيه نمى‏كنيم و توقع هم نداريم كه مثلاً در مجلس، نمايندگان گشنگى و تشنگى بكشند و زهد به خرج دهند - نه ما اين‏طوريم، نه شما اين‏گونه‏ايد - ما مى‏گوييم زياده‏روى و اسراف نشود و كارهاى بى‏قاعده و خرجهاى بيخودى انجام نگيرد. ممكن است سرجمع همه‏ى اين خرجها مبلغ خيلى كلانى هم در مجلس نشود؛ اما وقتى شما اين راه را قطع كرديد، دست مردم و دستگاه‏ها الگو مى‏دهيد و راه و جهت را مشخص مى‏كنيد. كار شما خيلى ارزش دارد و بسيار خوب است؛ اين را دنبال كنيد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار نمايندگان هفتمين دوره‏ى مجلس شوراى اسلامى27/3/1383

 

*من از نامزدهاى انتخاباتى خواهش مى‏كنم در تبليغات، حرفهاى واقعى بزنند و كارهايى كه مى‏توانند انجام دهند و آنچه واقعاً عقيده‏شان هست، آن را به مردم بگويند. مردم را آزاد بگذارند تا هركس را خواستند، انتخاب كنند. در اين تبليغات، خرج و اسراف هم نشود. بنده گمان مى‏كنم اگر كسى براى خدا از اسراف در تبليغات و كارهاى ناباب اجتناب كرد، خداى متعال به او كمك خواهد كرد و او را در مقصودى كه دارد، موفّق خواهد گرداند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در خطبه‏هاى نمازجمعه تهران24/11/1382 

*همان‏گونه كه مى‏دانيد آب در كشور ما به قدر زمين نيست. معروف است كه ايران كشورِ كم آبى است؛ اما اگر با عقل و تدبير و روحيه خستگى‏ناپذير پيش برويم، مى‏شود از همين آب موجود استفاده كرد. آبها را كه هرز مى‏رود، مهار كنيم. آبها را درست مصرف كنيم. در مصرف آب اسراف نكنيم. با كار علمى و مدبّرانه مى‏شود استفاده بهينه كرد. خيليها قبل از انقلاب به دشتهاى حاصلخيز ما چشم داشتند. كسانى كه از همه چيز اين كشور بيگانه بودند، براى دشت قزوين و دشت مغانِ ما برنامه‏ريزى كرده بودند؛ ما چرا نتوانيم برنامه‏ريزى كنيم تا از اين خاكهاى حاصلخيز و از اين زمينهاى واقعاً بالاتر از قيمت مادّى استفاده كنيم؟ مى‏شود اين كارها را كرد و بايد بكنيم؛ با روح جهادى ممكن است.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار جهادگران و كشاورزان14/10/1382 

*توصيه من به وزيران محترمى كه اين‏جا هستند و به ديگر مسؤولان دولتى، امروز اين است و قبلاً هم هميشه همين بوده است كه روى مسأله تقويت پول ملى و به نظام آوردن خرجها و هزينه‏هاى دولتى تلاش كنند و جلوِ ريخت و پاشها و خرجهاى زيادى و اسراف‏گونه را بگيرند و در يك دايره محدودتر وزارتى، رعايت كمال عدالت را بكنند و تبعيضهاى بيجا را بردارند. اينها كارهايى است كه بدون افزايشهاى ريالى هم مى‏تواند دلها را شاد، انسانها را خرسند و اميدوار و زندگى آنها را ترميم كند. اگر اين كارها صورت گيرد، ولو افزايش ريالى هم به آن صورت نباشد، باز زندگى آهنگ طبيعى و مطلوب پيدا خواهد كرد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار معلّمان و كارگران10/2/1382 

*مهمترين توصيه‏ى اينجانب اولاً مربوط به سياست‏ها و برنامه‏هاى كارى شما و سپس درباره‏ى گزينش مديريت شهر و روستا است. تسهيل زندگى مردم در كارهايى كه به شهرداريها مربوط است، برطرف كردن معضلات شهر و روستا، سالم‏سازى محيط زيست، حفظ اصالت اسلامى و ملّى در ساخت و سازها، استقرار بخشيدن به جوّ اسلامى و فرهنگىِ سالم، پرداختن به نيازهاى فورى‏تر در عين اهتمام به كارهاى زيربنايى، اولويت دادن به مناطق مستضغف‏نشين، تأثيرناپذيرى از نفوذ ثروتمندان و جاذبه‏ى ثروت، رعايت دقيق قوانين و عدم تخطّى از آن با حيله‏هاى شبه‏قانونى، رعايت ويژه‏ى محرومان، آلوده نشدن به اسراف و هدر ندادن بيت‏المال با تجملّات زائد و سفرها و مراسم غير لازم، و در يك كلمه رعايت تقوا و تدبير و پشتكار، و بهره‏گيرى از دانش و تجربه، مواد عمده‏ى توصيه‏ى نخست اينجانب است .

پيام شوراهاى اسلامى شهر و روستا5/2/1382

 

*قرآن به ما ياد داده است كه هميشه از اشتباهات خود ياد كنيم: «ربّنا اغفرلنا ذنوبنا و اسرافنا فى امرنا(2)». نبايد اسراف، زياده‏روى، كوتاهيها و افراط و تفريط خودمان را از ياد دور كنيم؛ بايد به فكر اصلاح آنها باشيم. اما اين نبايد ما را از عامل تشديدكننده اشكالات كه همان دشمن بيرونى است، غافل كند. در همين آيه شريفه كه به ما تعليم مى‏دهد از گناه و اسراف خود استغفار كنيم، بلافاصله مى‏فرمايد: «و ثبّت اقدامنا و انصرنا على القوم الكافرين(3)»؛ يعنى دشمن بيرونى را هم مورد غفلت قرار ندهيد. اوست كه از اشتباهات شما حدّاكثر بهره را مى‏برد. لذا دشمن بيرونى اشتباهات را تشديد مى‏كند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار مردم قم19/10/1381 

*مصرف‏گرايى براى جامعه بلاى بزرگى است. اسراف، روزبه‏روز شكافهاى طبقاتى و شكاف بين فقير و غنى را بيشتر و عميقتر مى‏كند. يكى از چيزهايى كه لازم است مردم براى خود وظيفه بدانند، اجتناب از اسراف است. دستگاههاى مسؤولِ بخشهاى مختلف دولتى، بخصوص دستگاههاى تبليغاتى و فرهنگى - به‏ويژه صدا و سيما - بايد وظيفه خود بدانند مردم را نه فقط به اسراف و مصرف‏گرايى و تجمّل‏گرايى سوق ندهند؛ بلكه در جهت عكس، مردم را به سمت قناعت، اكتفا و به اندازه‏ى لازم مصرف كردن و اجتناب از زياده‏روى و اسراف دعوت كنند و سوق دهند. مصرف‏گرايى، جامعه را از پاى درمى‏آورد. جامعه‏اى كه مصرف آن از توليدش بيشتر باشد، در ميدانهاى مختلف شكست خواهد خورد. ما بايد عادت كنيم مصرف خود را تعديل و كم كنيم و از زياديها بزنيم.

جوانان اجتماعات خانوادگى تشكيل دهند و كمكهاى افراد خانواده را جمع كنند و در درجه اوّل به مصرف فقرا و نادارهاى همان خانواده و فاميل برسانند و اگر نيازى نبود، به فقراى ديگر رسيدگى كنند.امروز در جامعه ما فقر وجود دارد. وظيفه ما به عنوان نظام اسلامى، ريشه‏كن كردن فقر در جامعه است. نبايد در جامعه محروميت باشد. اين تكليف ماست به عنوان دولت، به عنوان نظام اسلامى، به عنوان آحاد مردم. «كلّكم راع و كلّكم مسؤول عن رعيته(3)»؛ اين وظيفه همه است. هر كدام به نحوى تجمّل و اسراف و زياده‏روى را كم كنيم. اين درس ماه رمضان است. اين كار، همّت و گذشت و بصيرت و آگاهى مى‏خواهد. از خداى متعال كمك بخواهيم.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در خطبه‏هاى نماز عيد فطر15/9/1381

 

*بايد اسراف نشود. هزينه كردن اعتبارات و پولهاى كشور در جاهاى غيرلازم و تشريفاتى و زيادى، حرام است. امروز پرداختن به كارهايى كه به جنبه‏هاى عملى زندگى مردم ارتباطى ندارد، يك كار مسرفانه است. اين‏كه بعضيها فضاى كشور را آن‏قدر سياسى كنند كه مسائل اصلى كشور تحت‏الشّعاع قرار گيرد، يك غفلت بزرگ است.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار كارگران و معلّمان به مناسبت روز كارگر و هفته معلّم11/2/1381

 

*عزيزان من! اين نكته را در اين‏جا بگويم: از جمله چيزهايى كه روند حركت به سمت عدالت را در جامعه كُند مى‏كند، نمود اشرافيگرى در مسؤولان بالاى كشور است؛ از اين اجتناب كنيد. اشرافيگرى دو عيب دارد؛ عيب دومش از عيب اوّلش بزرگتر است. عيب اوّلِ اشرافيگرى، اسراف است - اشرافيگرىِ حلال را مى‏گوييم؛ يعنى آن چيزى كه پولش از راه حلال و بحق به دست آمده - اما عيب دوم بدتر است و آن اين است كه فرهنگ‏سازى مى‏كند؛ يعنى چيزى براى مسابقه دادن همه درست مى‏كند. البته در اين زمينه مسؤولان درجه يك بسيار نقش دارند؛ تلويزيون بسيار نقش دارد؛ منش من و شما هم بسيار نقش دارد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار رئيس جمهور و اعضاى هيأت دولت5/6/1380 

*مسؤولان اسلامى نبايد در رفتار و عملِ خودشان مسرفانه و متجمّلانه زندگى كنند. بالاتر از آن، نبايد طورى زندگى كنند كه روش اسراف‏آميز و تجمّل‏آميز به يك فرهنگ تبديل شود. اين هم نقطه بعدى است كه اهميتش از اوّلى بيشتر است، يا لااقل كمتر نيست. فرض بفرماييد اگر به وسيله يك نفر در سطح عالى و در ميان صاحبان مناصب حكومت اسلامى، كيفيّت آرايش محلّ زندگى و محلّ كار، كيفيّت زندگى خانوادگى، چگونگى ازدواج فرزندان، مهريه‏ها و جهيزيه‏ها و از اين قبيل، به شكل غير اسلامى آن - به معناى مسرفانه - انجام گيرد، اين به فرهنگ تبديل مى‏شود؛ به اين معنا كه بقيه نگاه مى‏كنند و ياد مى‏گيرند؛ مهريه‏ها بالا مى‏رود، ازدواجها مشكل مى‏شود، زندگى سخت مى‏شود و همين رفتار بتدريج آثارش در طول مدتى كوتاه يا بلند، در متن جامعه منعكس مى‏گردد. بنابراين مهمترين مطلب اصلى اميرالمؤمنين در باب حكومت اين است: حاكم نبايد حكومت را براى خود وسيله اعاشه و زندگى و كسب درآمد و اندوختن ثروت قرار دهد، بلكه بايد آن را يك مسؤوليت بداند. بارى است بر دوش او؛ بايد همه همّت خود را بگذارد كه اين بار را به منزل برساند.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در خطبه‏هاى نماز جمعه تهران25/9/1379 

*منكراتى كه در سطح جامعه وجود دارد و مى‏شود از آنها نهى كرد و بايد نهى كرد، از جمله اينهاست: اتلاف منابع عمومى، اتلاف منابع حياتى، اتلاف برق، اتلاف وسايل سوخت، اتلاف مواد غذايى، اسراف در آب و اسراف در نان. ما اين همه ضايعات نان داريم؛ اصلاً اين يك منكر است؛ يك منكر دينى است؛ يك منكر اقتصادى و اجتماعى است؛ نهى از اين منكر هم لازم است؛ هر كسى به هر طريقى كه مى‏تواند؛ يك مسؤول يك طور مى‏تواند، يك مشترى نانوايى يك طور مى‏تواند، يك كارگر نانوايى طور ديگر مى‏تواند. طبق بعضى از آمارهايى كه به ما دادند، مقدار ضايعات نان ما برابر است با مقدار گندمى كه از خارج وارد كشور مى‏كنيم! آيا اين جاى تأسّف نيست؟! همه اينها منكرات است و نهى از آنها لازم است. طبق نهج‏البلاغه، اميرالمؤمنين نهى از اينها را يكى از محورهاى اصلى توصيه‏هاى خود قرار داده است. در باب مسؤولان، آن‏طور مشى كردن و عمل كردن و دستور دادن و قاعده معيّن كردن؛ در باب عموم مردم هم آنها را وادار كردن به حضور، به فعاليت و به احساس مسؤوليت در مسائل اجتماعى، با همين امر به معروف و نهى از منكر.وظيفه بزرگى بر دوش ما قرار دارد.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در خطبه‏هاى نماز جمعه تهران25/9/1379 

*اشتباه بعضى اين است كه خيال مى‏كنند ظاهر مرتّب بايد با اشرافيگرى و با اسراف توأم باشد؛ نه. با لباس وصله‏زده و كهنه هم مى‏شود منظّم و تميز بود. لباس پيامبر وصله زده و كهنه بود؛ اما لباس و سر و رويش تميز بود. اينها در معاشرت، در رفتارها، در وضع خارجى و در بهداشت بسيار مؤثر است. اين چيزهاى به ظاهر كوچك، در باطن بسيار مؤثر است….

دورى از اسراف و تجمّل در سطح زمامداران است. البته تجمّل و اسراف در همه جا بد است؛ اما آن چيزى كه مردم را وادار مى‏كرد كه نسبت به اين قضيه حسّاسيت نشان دهند، رفتارهاى مسرفانه و متجمّلانه و ولخرجيها با مال مردم در سطح حكومت بود. اين از آن چيزهايى بود كه مردم نمى‏خواستند. نظام اسلامى بر اساس اين ارزش به‏وجود آمد كه چنين چيزى نباشد.

متن كامل بيانات مقام معظم رهبرى در خطبه‏هاى نمازجمعه تهران23/2/1379

 

* سالهاست كه بنده درباره زندگى تشريفاتى مكرّر تذكّر مى‏دهم. اين دو جنبه دارد: يك جنبه از لحاظ اصل پايبندى به تجمّلات و تشريفات است كه اين بد و دون شأن انسان والاست؛ يعنى يك وقت انسان به يك چيزِ غير لازم پايبند مى‏شود كه دون شأن انسان است؛ بعلاوه، مسرفانه است؛ تضييع سرمايه‏ها، تضييع اموال و تضييع موجوديها در آن هست. اين يك بعد قضيه است كه اصل اسراف بد است؛ اصل تجمّل همراه با اسراف و همراه با زياده روى است و بد است؛ ليكن جنبه دومى دارد كه اهميتش كمتر از جنبه اوّل نيست و آن انعكاس تجمّل شما در زندگى مردم است. بعضيها از اين غفلت مى‏كنند. وقتى شما جلوِ چشم مردم، وضع اتاق و دفتر و محيط كار و محيط زندگى را آن‏چنانى مى‏كنيد، اين يك درس عملى است و هركسى اين را مى‏بيند، بر او اثر مى‏گذارد. حدّاقل اين را بايد رعايت كرد. فضا را، فضاى تجمّلاتى و تجمّل‏گرايى و عادت كردن به تجمّل قرار ندهيم؛ چون امروز اگر اين روحيه تجمّل‏گرايى در جامعه ما رواج پيدا كند - كه متأسفانه تا ميزان زيادى هم رواج پيدا كرده است - بسيارى از مشكلات اقتصادى و اجتماعى و اخلاقى كشور اصلاً حل نخواهد شد. تجمّل‏گرايى و گرايش به اشرافيگرى در زندگى، ضررها و خطرهاى زيادى دارد: هيچ وقت عدالت اجتماعى تأمين نخواهد شد؛ هيچ‏وقت روحيه برادرى و الفت و انْس و همدلى - كه براى همه كشورها و همه جوامع، بخصوص جامعه ما، مثل آب و هوا لازم است - پيش نخواهد آمد. اين همان تأثير حرف و اقدام و عملكرد من و شما در روحيه مردم است.

بيانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در ديدار كارگزاران نظام جمهورى اسلامى ايران4/10/1378

 

* عزيزان من! يك ملت حق دارد با رفاه زندگى كند؛ حق دارد خوش بگذراند؛ حق دارد از انواع نعم الهى استفاده كند - در اين شكّى نيست - همه قشرهاى يك ملت هم بايستى بتوانند استفاده كنند؛ ليكن حتّى در مواقعى كه يك دولت و يك ملت، برخوردار از درآمد هم هستند، اسراف مضر و مذموم و شرعاً حرام است؛ چه برسد آن وقتى كه درآمد يك كشور به طور موقّت كم مى‏شود… .

وقتى كه يك ملت مقدارى درآمدش كم مى‏شود، بايد ملاحظه كنند. ما هر وقت به مردم گفتيم اسراف نكنيد، اكثريت مردم - كه طبقات متوسط هستند - گوش مى‏كنند و اسراف هم نمى‏كنند؛ ليكن آن كسانى كه بايد گوش كنند - يعنى متمكّنين و ثروتمندان كه بسيارى از موارد، اسراف هم در بين آنهاست - كمتر گوششان بدهكار است. من حالا خطابم به آنهاست. لازم است كه به مسأله قناعت - به معناى اسراف نكردن - اهميت دهند. اسراف نكردن در مواد غذايى؛ چقدر مواد غذايى زايد دور ريخته مى‏شود! حتّى اسراف نكردن در مواد دارويى؛ چقدر مواد دارويى غير لازم خريده مى‏شود و به خانه‏ها برده مى‏شود و بدون مصرف باقى مى‏ماند! مواد اوّليه و يا خود دارو را بايد از خارج بخرند و بياورند، يا در داخل بايد با زحمت درست كنند. اينها ثروت و سرمايه مملكت است و از دست مى‏رود.كسانى هستند كه حتى در كارهاى تفنّنى و تفريحىِ خودشان هم اسراف مى‏كنند. مثلاً به خارج از كشور مسافرت مى‏كنند. چرا؟! فرض كنيد خانواده‏اى هستند كه مايلند مسافرتى بكنند، تفريح و تفرّجى بكنند؛ چرا به خارج از كشور مى‏روند و تفرّج مى‏كنند؟! در اين كشور به اين بزرگى، خيليها همين تفريح و تفرّج را هم نمى‏توانند بكنند. بعضيها تا دستشان به دهانشان مى‏رسد، براى تفريح و تفرّجِ خودشان يا خانواده‏هايشان، به فلان كشور خارجى - كه حالا نمى‏خواهم اسم بياوريم - مى‏روند. اينها اسراف قطعى است؛ اينها همان اسرافى است كه حرام است. زياده‏روى يعنى اين. زياده‏روى، وقت به وقت و زمان به زمان تفاوت مى‏كند؛ در امر لباس، در امر مسائل زندگى، در اتومبيلهاى گرانقيمت. پس، خطاب اوّل ما به كسانى است كه متمكّنند و امكاناتى دارند و مى‏توانند خرج كنند. به آنها عرض مى‏كنيم كه كمتر خرج كنيد؛ ملاحظه كنيد و اسراف نكنيد.

خطبه‏هاى مقام معظم رهبرى در نماز جمعه تهران4/10/1377

 

همين پول نفت را به خاطر نياز كشور مى‏دهند و گندم وارد مى‏كنند! بعد وقتى كه اين گندم وارد مى‏شود، وقتى كه آرد مى‏شود، نان مى‏شود و پا به سفره من و شما مى‏گذارد، آن جا ضايع مى‏شود! امروز ما آن مقدارى كه از ضايعات نان ضرر مى‏بينيم از هيچ ضايعه مادّى‏اى ضرر نمى‏بينيم! يعنى همين نان خشكى كه از خانه من و شما خارج مى‏شود - كه به نظر ما هم هيچ نمى‏آيد - معادل بخش عظيمى از قيمت گندم وارداتى ماست! اين مطلب را دولتيها - مسؤولين - مى‏گويند؛ امناى من و شما مى‏گويند!ببينيد اسراف چه كار مى‏كند! اسراف در نان، اسراف در آب، اسراف در برق، اسراف در مصالح ساختمانى، اسراف در انواع و اقسام كالاهاى گوناگون، اسراف در اسباب بازى بچه و در وسايل تجمّلاتى! عزيزان من! اين اسراف همان كارى را با كشور مى‏كند كه دشمن مى‏خواهد! او از آن طرف به وسيله نفت، به‏وسيله تحريم اقتصادى و انواع و اقسام ضربه‏ها بر ملت ايران ضربه وارد مى‏كند؛ از اين طرف هم خودِ ما با اسراف و صرفه‏جويى نكردن، ضربه او را تكميل مى‏كنيم! حرف من اين است.من در پيام(نوروزي) گفتم كه مردم را به رياضت اقتصادى دعوت نمى‏كنم؛ ابداً! چه رياضتى؟ بحمداللَّه ملت ما احتياج به رياضت ندارد. من آنها را به قناعت، به صرفه‏جويى و به اسراف نكردن دعوت مى‏كنم. اسراف، حرام است. اين هم نمى‏شود كه من و شما، مرتّب ديگران را نصيحت كنيم. همه بايد سعى كنند كه اسراف را از زندگى شخصى و از زندگى كارى خودشان دور كنند.من در پيام عرض كردم كه مسؤولين دولتى بايد فهرستى درست كنند و موارد اسراف را به مردم ياد دهند. اين يك مطلب از مطالبى كه ما در پيام امسال عرض كرديم؛ حال هم تأكيد مى‏كنيم و توقّع داريم كه مردم، توجّه و دنبال كنند. ان‏شاءاللَّه از آن، سود كشور حاصل شود.

بيانات مقام معظم رهبرى در صحن مطهّر حضرت ثامن الحُجج، امام رضا (ع)1/1/1377

 

*در تبليغات انتخابات رياست جمهورى - كه آزمايش عظيمى براى ملت است - مراقبت شود كه مخارجِ بيش از متعارف و زيادى و اسراف‏گونه انجام نگيرد.

بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار مسؤولان و كارگزاران 6/2/1376

 

*به ملت ايران عرض كردم كه صرفه‏جويى را شعار خودتان قرار دهيد. صرفه‏جويى به معناى گدابازى نيست كه بعضى بگويند چرا نمى‏گذاريد مردم از نعمتهاى خدا استفاده كنند. نه؛ استفاده كنند، ولى اسراف و زياده‏روى نكنند. اسراف در جامعه، لازمه اشرافيگرى و تقسيم نابرابر ثروت و مايه تضييع اموال عمومى و نعمت الهى است. صرفه‏جويىِ صحيح - همان كه در اسلام به آن قناعت مى‏گويند - به معناى نخوردن نيست. به معناى زياده‏روى نكردن، مال خدا را حرام نكردن و نعمت الهى را ضايع نكردن است. اگر جامعه‏اى بخواهد قناعت و صرفه‏جويى را - كه يك دستور اسلامى است - عمل كند، بايد متوجّه باشد كه در شكل كلّى به عدالت اجتماعى و مسأله عدالت پرداخته شود. براى اين كه بشود اين راه را ادامه داد، همه و همه بايد كوشش كنند.

بيانات مقام معظم رهبرى در اجتماع بزرگ مردم در صحن امام خمينى(ره) مشهد مقدّس رضوى1/1/1376 

*بايد از تجهيزات و جنگنده‏ها و ديگر وسايل موجود - حتّى يك تفنگ معمولى - نگهدارى كنيم. تفريط و اسراف در سرمايه‏هاى ارتش، ممنوع و حرام شرعى است. هيچ كس حق ندارد اين تفريط را بكند؛ همچنان كه تفريط نيروهاى انسانى نيز همين گونه است. شما حق نداريد عناصر كارآمد را معطّل بگذاريد. كار شايسته و خوب بايد از انسانهاى كارآمد دريافت شود. بايد اين گردونه به طور دائم حركت كند.

بيانات مقام معظم رهبرى و فرمانده كلّ قوا در ديدار با جمعى از فرماندهان و پرسنل ارتش 5/7/1374

 

* اين اسرافها و ريخت و پاشها، جزو نبايدهاست. البته من مى‏دانم عدّه كثيرى از مردم، بخصوص طبقات متوسط، رعايت مى‏كنند. بعضى هم رعايت نمى‏كنند. اسراف، يك لجنزار است. ريخت‏وپاش مالى، يك وسوسه شيطانى است. وقتى كه شما به بركت هدايت الهى، على‏رغم سنگ‏اندازيهاى دشمنان، مثل يك موجودِ فعّال، بانشاط و جوان، سرپا قرار گرفته‏ايد تا بتوانيد زندگى را نو كنيد و از منابع عظيم ثروتْ در اين كشور استفاده كنيد، آن‏جا شما بايد ببينيد چه چيزى اندك ضررى مى‏زند؛ ديگر آن را انجام ندهيد. اسراف، پرداختن به مصارف زيادى و طمعكارى بعضى از قشرها در به‏دست آوردن درآمدهاى نادرست و ناسالم، از اين قبيل است. اينها نبايد باشد.

بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار اقشار مختلف مردم 3/1/1374

 

*بايد روحيه اسرافى كه در بعضى از مردم به صورت روز افزون پيدا مى‏شود، مهار گردد.اسراف چرا؟ چرا انسان به درِ دكانى برود كه دكاندار، آدم را تحقير مى‏كند و بدِ آدم را مى‏خواهد؟! شما اگر خودتان، ناموستان و يا فرزندتان به درِ دكانى برويد و ببينيد دكاندار، ضمن فروش جنس، شما را مى‏چاپد، ديگر به درِ آن دكان نمى‏رويد. اگر ببينيد جنس به شما مى‏فروشد اما نظر سوء دارد و بدِ شما را مى‏خواهد، ديگر به سراغش نمى‏رويد. چرا ما به درِ خانه كسانى برويم كه بدمان را مى‏خواهند؟! چرا ما با كسانى ارتباطِ مالى و داد و ستدى برقرار كنيم كه مى‏خواهند از اعماق وجود عليه ما كار كنند؟! چرا؟! چه لزومى دارد؟!سعى كنيم به خودمان متّكى باشيم و منابع خودمان را زنده و احيا كنيم. ملت ايران ملتى بزرگ و نيرويى عظيم است. منابع ايران نيز همين طور است. به خداى متعال توكّل كنيم.

بيانات مقام معظم رهبرى در خطبه‏هاى نماز جمعه 14/11/1373

 

* برادران و خواهران مسلمانمان در سراسر كشور عرض مى‏كنم كه موضوع قناعت را جدّى بگيريد. منظورم از قناعت اين نيست كه دست به نعمتهاى الهى نزنيد و از آنها بهره‏مند نشويد. مقصود اين است كه حدّ و اندازه نگه داريد؛ زياده‏روى و اسراف نكنيد؛ نعمتهاى الهى را ضايع ننماييد؛ كه متأسفانه بسيارى مى‏كنند. در جمهورى اسلامى، كسانى هستند كه دستشان به نعمتهاى الهى نمى‏رسد. نه به خاطر اين‏كه كم داريم. به خاطر اين‏كه بسيارى به خودشان حق مى‏دهند كه نعمتهاى الهى را بى‏حساب و كتاب مصرف كنند؛ بى‏اندازه مصرف كنند؛ هيچ ملاحظه‏اى نكنند؛ هيچ حدى نگه ندارند و حتّى نعمتهاى الهى را ضايع كنند. چقدر نان ضايع مى‏شود! چقدر غذاى طبخ شده ضايع مى‏شود! چقدر ميوه مصرف نشده ضايع مى‏شود و از خانه‏ها بيرون ريخته مى‏شود! چقدر لباس زيادتر از اندازه لازم - چند برابر اندازه لازم - خريدارى مى‏شود و در خانه‏ها و صندوقها مى‏ماند، براى اين‏كه يك بار در مراسمى پوشيده شود! اينها اسراف است.مى‏خواهم اين مطلب را ملت عزيزمان بدانند كه اسراف، فعل حرام است؛ گناه است؛ خلاف شرع است؛ آنجايى كه اسراف باشد و اسراف مال و اسراف نعمتهاى الهى انجام گيرد، تضييع و تلف كردن نعمت است. تصميم بگيريد اين كار را نكنيد. البته خانواده‏هاى كم درآمد، شايد وسعشان هم نرسد كه بخواهند اسراف كنند؛ اما خانواده‏هاى پردرآمد و حتّى بسيارى از خانواده‏هاى متوسّط، متأسفانه اسراف مى‏كنند. من اين جمله را عرض كردم، برآن تأكيد و پافشارى مى‏كنم و خواهشمندم كه ملت عزيزمان، اين سخن را مورد توجّه قرار دهند، به آن اهميت دهند، براى آن حسابى باز كنند و سعى‏شان بر اسراف نكردن باشد.

بيانات مقام معظم رهبرى در خطبه‏هاى نماز عيد سعيد فطر4/1/1372

 

*من به خانمهاى مسلمان، به خانمهاى جوان و به خانمهاى خانه‏دار عرض مى‏كنم: سراغ اين مصرف‏گرايى كه غرب مثل خوره به‏جان جوامع دنيا و از جمله جوامع كشورهاى درحال توسعه و كشورهاى رو به پيشرفت و از جمله كشورما انداخته است، نرويد. مصرف بايد در حدّ لازم باشد، نه در حدّ اسراف. خانمهاى كسانى كه همسرانشان يا خودشان مسؤوليتهايى در بخشهاى مختلف كشور دارند، بايد از لحاظ دورى از اسراف، نسبت به ديگران الگو باشند. بايد براى ديگران درس باشند و نشان دهند كه شأنِ زن مسلمان بالاتر از اين حرفهاست كه اسير زر و زيور و جواهر آلات و از اين قبيل شود. نمى‏خواهيم بگوييم اينها حرام است؛ مى‏خواهيم بگوييم شأن زن مسلمان بالاتر از اين است كه در دورانى كه بسيارى از مردم جامعه ما محتاج كمكند، كسانى بروند پول بدهند طلا بخرند، زينت‏آلات بخرند، وسايل زندگى رنگارنگ بخرند و در انواع و اقسام روشها و منشهاى زندگى، اسراف كنند. اسراف، الگوى زن مسلمان نيست.

بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار گروهى از زنان، به مناسبت فرخنده ميلاد حضرت زهرا(س) 25/9/1371

 

* اگر مسؤولى خداى ناخواسته، در امر بيت‏المال اسراف بورزد، يا آن را در مصارف شخصى و يا براى دوستان و نزديكان و مرتبطين خود مصرف كند، اين، تخلّف از عدل و قرار واقعى در امر بيت‏المال است. بايد بيت المال مسلمين در همان طريقى كه قانوناً معيّن شده و همان مصارف عمومى و بخشهايى كه وظيفه‏اى از وظايف كشور را برعهده دارد، مصرف شود. لذا اميرالمؤمنين عليه‏الصّلاةوالسّلام، آن روز به كسانى كه مسؤوليت امور كشور را برعهده داشتند، سختگيرى را به جايى رساندند كه به قول امروز، بخشنامه كردند: «ادقّوا اقلامكم(2)»؛ سرِ قلمهاى خودتان را كه با آن مى‏نويسيد، ريز بتراشيد. هم صرفه‏جويى در قلم، هم صرفه‏جويى در كاغذ، هم صرفه‏جويى در مركّب! «و قاربوا بين سطوركم»؛ سطورى را كه در كاغذ مى‏نويسيد به هم نزديك بنويسيد و در كاغذ صرفه‏جويى كنيد. «واقصدوا قصد المعانى»؛ مطالب لازم را بنويسيد. از زياده‏روى و زياده‏نويسى پرهيز كنيد.اگر امروز بخواهند اين حرفها را تكرار كنند، به اين شكل خواهد بود كه از ايجاد دستگاههاى زايد، استخدامهاى زايد و توسعه دادنهاى زايد، خوددارى كنيد. يعنى بايد از كاغذپراكنى و زياده‏نويسيهاى بيهوده و وقت تضييع كن، خوددارى كنيم. اين خصوصيات را، اميرالمؤمنين عليه‏الصّلاةوالسّلام، رعايت مى‏كردند.

بيانات مقام معظم رهبرى در ديدار مسؤولان و كارگزاران نظام، به مناسبت عيد غدير خم30/3/1371

 

* گر دلهاى حكام و زمامداران به نور معرفت و حقيقت روشن شده باشد، تجمل و تشريفات و اسراف و برخورداريهاى زياد و خودرأيى و تكبر و استكبار، جزو لوازم حتمى زمامدارى آنها محسوب نمى‏شود. از معجزات بزرگ آن بزرگوار(امام خميني ره) اين بود كه هم در زندگى خود و هم در آن دستگاهى كه به وجود آورده بود، نور معرفت و حقيقت تجلى يافته بود.

خطبه‏هاى نمازجمعه‏ى تهران23/4/1368